ਬਹਿਰ ਖ਼ਫ਼ੀਫ਼-ਤਕਤੀਹ

ਬਹਿਰ- ਖ਼ਫ਼ੀਫ਼ - ਇਹ ਬਹਿਰ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ ਤੇ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਰੁਕਨਾਂ ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ, ਇਹ ਛੇ ਰੁਕਨੀ ਬਹਿਰ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਚ ਇਸਦਾ ਸਾਲਿਮ ਰੂਪ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਇਸਦਾ ਇਕ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ਿਆ ਰੂਪ ਬੜਾ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹੈ।
ਬਹਿਰ ਖ਼ਫ਼ੀਫ਼ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਦੀ ਤਕਤੀਹ ਮਿਸਾਲ ਵਜ਼ੋਂ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ-
1 ਬਹਿਰ- ਖ਼ਫ਼ੀਫ਼ ਮੁਸੱਦਸ ( ਛੇ ਰੁਕਨੀ ) ਸਾਲਿਮ
 ਰੁਕਨ- ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ
          ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ

ਕੀਮਤੀ  ਹੈ  ਇਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ,
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਹਰ ਪਲ ਅਸੀਂ ਮਾਣਦੇ ਹਾਂ।  ( ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਨੋਟ )

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ       ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ
ਕੀ  ਮਤੀ   ਹੈ         ਇਹ  ਜ਼ਿੰ    ਦਗੀ       ਜਾ  ਣਦੇ    ਹਾਂ
S  I   S   S          S    S    I   S        S   I  S   S
            2  1   2   2           2   2    1   2         2  1  2   2
__________      ____________    ___________

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ         ਮੁਸ  ਤਫ਼   ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ
ਜ਼ਿੰ  ਦਗੀ   ਦਾ         ਹਰ  ਪਲ    ਅਸੀਂ        ਮਾ  ਣਦੇ    ਹਾਂ
S   I  S   S            S    S    I   S        S   I   S  S
__________        ___________     __________

2- ਬਹਿਰ- ਖ਼ਫ਼ੀਫ਼ ਮੁਸੱਦਸ ( ਛੇ ਰੁਕਨੀ )  ਮਖ਼ਬੂਨ  ਮਹਿਜ਼ੂਫ਼  ਮਕ਼ਤੂਅ ( ਖ਼ਬਨ - ਤੇ ਬਤਰ  ਜ਼ਿਹਾਫ਼  ਨਾਲ )
   ਰੁਕਨ- ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ ਫਿਅਲੁਨ
            ਫ਼ਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਿਅਲੁਨ
 
ਸ਼ੋਰ    ਚਿੰਤਤ    ਏਸ    ਨੂੰ    ਲੈਕੇ,
ਚੁੱਪ   ਸੰਵਾਦ    ਛੇੜਦੀ   ਕਿਉਂ  ਹੈ। ( ਹਰਬੰਸ ਮਾਛੀਵਾੜਾ )
ਕਿਉਂ ਰੁਲਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਿਲ ਨੂੰ,
ਫੇਰ  ਖ਼ੁਦ ਹੀ  ਸੰਭਾਲਦੀ  ਕਿਉਂ   ਹੈ।

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ   ਇਲੁਨ        ਫ਼ਿਅ   ਲੁਨ
ਸ਼ੋ  ਰ ਚਿੰ  ਤਤ ਹਿ ਏ  ਸਨੂੰ            ਲੈ    ਕੇ
S  I   S   S           I   S  I  S          S     S
             2  1  2   2           1   2  1  2          2     2
___________      _________      ________

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ           ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ
ਚੁੱ  ਪ ਸੰ    ਵਾ         ਦ ਛੇ  ੜਦੀ             ਕਿਉਂ  ਹੈ।
S  I    S   S         I   S   I  S             S    S
2  1   2    2         1   2  1  2             2     2
__________      __________       ________

ਫ਼ਾ    ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ     ਇਲੁਨ          ਫਿਅ   ਲੁਨ
ਕਿਉਂ  ਰੁਲੌਂ    ਦੀ         ਹਿ ਜ਼ਿੰ   ਦਗੀ            ਦਿਲ   ਨੂੰ
S    I    S   S          I    S   I   S            S     S
2    1    2   2          1    2  1   2             2     2
___________        __________        __________

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ         ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ              ਫ਼ਿਅ   ਲੁਨ
ਫੇ   ਰ ਖ਼ੁਦ  ਹੀ         ਸ ਭਾ  ਲਦੀ               ਕਿਉਂ   ਹੈ
S   I    S   I          I   S   I  S                S     S
2   1   2   1          1   2   1  2                2     2
__________       ___________        __________

ਜਦ  ਉਦਾਸੀ  ਨੇ ਘੇਰਿਆ  ਦਿਲ ਨੂੰ,
ਚੇਤਨਾ   ਨੂੰ  ਜਗਾ   ਲਿਆ   ਆਪਾਂ।
             ਦਿਨ ਹਨੇਰੇ ਚ ਜਦ ਵੀ ਗੁੰਮ ਹੋਇਆ,
ਰਾਤ   ਨੂੰ   ਰੌਸ਼ਨਾ   ਲਿਆ   ਆਪਾਂ।  ( ਸਤੀਸ਼  ਗੁਲਾਟੀ )

ਫ਼ਾ    ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਿਅ   ਲੁਨ
ਜਦ   ਉਦਾ   ਸੀ         ਨਿ ਘੇ ਰਿਆ       ਦਿਲ   ਨੂੰ
S     I   S  S          I   S  I  S        S     S
2     1   2  2         1   2  1  2        2     2
____________     ________     ________

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਿਅ   ਲੁਨ
ਚੇ   ਤਨਾ   ਨੂੰ         ਜਗਾ  ਲਿਆ         ਆ     ਪਾਂ
S   I   S   S         I   S  I  S          S     S
2   1   2   2         1   2  1  2          2     2
__________      __________     _________

ਫ਼ਾ    ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ     ਇਲੁਨ        ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ
ਦਿਨ  ਹਨੇ   ਰੇ           ਚ ਜਦ  ਵਿ ਗੁਮ      ਹੋ     ਯਾ
S    I   S  S           I   S    I    S        S     S
2    1   2  2          1   2    1    2        2     2
__________       ___________     ________

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ         ਫ਼ਿਅ   ਲੁਨ
ਰਾ ਤ ਨੂੰ    ਰੌ          ਸ਼ਨਾ  ਲਿਆ          ਆ    ਪਾਂ


ਪਿਆਰ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਤੁਹਾਡਾ ਆਪਣਾ- ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਨੋਟ -

ਬਹਿਰ ਸਰੀਅ-ਤਕਤੀਹ

ਬਹਿਰ- ਸਰੀਅ - ਇਹ ਬਹਿਰ ਵੀ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ  ਤੇ ਮਫ਼ਊਲਾਤੁ ਰੁਕਨਾਂ ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਬਹਿਰ ਵੀ ਛੇ ਰੁਕਨੀ ਹੈ। ਇਸ ਬਹਿਰ ਚ ਕਹੇ ਸ਼ਿਅਰ ਦੀ ਤਕਤੀਹ ਦੇਖੋ-
ਬਹਿਰ - ਸਰੀਅ ਮੁਸੱਦਸ ( ਛੇ ਰੁਕਨੀ ) ਸਾਲਿਮ
ਰੁਕਨ- ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ  ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਮਫ਼ਊਲਾਤੁ
         ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਮਫ਼ਊਲਾਤੁ

ਇਹ   ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀ ਹੈ ਮੌਤ,
ਨਾ  ਲਗ ਸਕੇ  ਇਸਦਾ ਅਜੇ ਕੋਈ ਭੇਤ। ( ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਨੋਟ )

ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲਨ       ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ       ਮਫ਼  ਊ  ਲਾਤੁ
ਇਹ  ਜ਼ਿੰ   ਦਗੀ        ਕੀ    ਹੈ    ਅਤੇ          ਕੀ  ਹੈ  ਮੌਤ
S    S    I  S         S     S    I  S           S  S  S  I
            2     2   1   2        2      2    1  2           2  2  2  1
__________       ____________       ___________

ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ       ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ       ਮਫ਼  ਊ  ਲਾਤੁ
ਨਾ   ਲਗ  ਸਕੇ          ਇਸ  ਦਾ   ਅਜੇ        ਕੋ   ਈ  ਭੇਤ
S     S   I  S          S     S   I   S        S   S  S I
2     2   1  2          2     2   1   2        2   2  2 1
___________      ____________    ___________

ਬਹਿਰ ਜਦੀਦ-ਤਕਤੀਹ

ਬਹਿਰ- ਜਦੀਦ, ਇਹ ਬਹਿਰ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ  ਤੇ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਦੋ ਰੁਕਨਾਂ ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਬਹਿਰ ਵੀ ਛੇ ਰੁਕਨੀ ਹੈ, ਇਸ ਬਹਿਰ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰ ਦੀ ਤਕਤੀਹ ਪੇਸ਼ ਹੈ-
ਰੁਕਨ- ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ
        ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ

ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ, ਮੇਰੀ ਕ਼ਲਮ,
ਨੇਰ੍ਹ ਤੋਂ ਨਾ ਮੂਲ ਡਰਦੀ, ਮੇਰੀ ਕ਼ਲਮ। ( ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਪੰਛੀ )

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ       ਫ਼ਾ ਇਲਾ    ਤੁਨ   ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ
ਰੌ   ਸ਼ਨੀ   ਦੀ        ਗੱ ਲ ਕਰ   ਦੀ    ਮੇ    ਰੀ    ਕ਼ਲਮ
S  I   S   S         S  I   S     S     S    S    I   S
             2  1  2   2          2  1   2     2     2    2    1   2
_________       ___________   ___________

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲਾ   ਤੁਨ      ਮੁਸ   ਤਫ਼   ਇਲੁਨ
ਨ੍ਹੇ  ਰ ਤੋਂ   ਨਾ        ਮੂ   ਲ ਡਰ  ਦੀ       ਮੇ     ਰੀ    ਕ਼ਲਮ
S  I   S   S         S   I    S   S       S     S     I   S
2  1  2    2         2   1    2   2       2     2     1   2
__________    ____________    ______________

ਬਹਿਰ ਕਰੀਬ-ਤਕਤੀਹ

ਬਹਿਰ- ਕ਼ਰੀਬ ਮੁਸੱਦਸ ( ਛੇ ਰੁਕਨੀ ) ਸਾਲਿਮ- ਇਹ  ਬਹਿਰ ਮੁਫ਼ਾਈਲੁਨ ਤੇ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ  ਰੁਕਨਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲਕੇ ਬਣੀ ਹੈ। ਇਹ ਛੇ ਰੁਕਨੀ ਬਹਿਰ ਹੈ। ਇਸ  ਬਹਿਰ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਦੀ ਤਕਤੀਹ ਪੇਸ਼ ਹੈ-
ਰੁਕਨ- ਮੁਫ਼ਾਈਲੁਨ ਮੁਫ਼ਾਈਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ
       ਮੁਫ਼ਾਈਲੁਨ ਮੁਫ਼ਾਈਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ

ਤਿਰੇ   ਇਕਰਾਰ   ਦਾ   ਇਹ  ਅੰਦਾਜ਼,  ਵਾਰੀ,
ਤਿਰੀ  ਤਕਣੀ  ਚ  ਹਾਂ, ਤੇਰੇ  ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ  ਤੇ  ਨਾਂਹ ।
ਖ਼ਤਾ   ਤੇਰੀ   ਨਹੀਂ   ਸੀ,  ਨਾ  ਬੇ-  ਵਫ਼ਾ  ਤੂੰ,
ਮਿਰੇ   ਹਾਲਾਤ   ਨੇ   ਹੀ,  ਕੀਤੀ  ਵਫ਼ਾ    ਨਾ। ( ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ  ਭਨੋਟ )

ਜਿਨ੍ਹਾਂ  ਵਿਚ  ਹੌਸਲਾ, ਹਿੰਮਤ  ਤੇ  ਦਲੇਰੀ,
ਉਹ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਭਾਏ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ।
ਉਨ੍ਹਾਂ  ਅਧਿਕਾਰ  ਲੈਣੇਂ  ਹਨ,  ਕ਼ਾਫ਼ਲੇ  ਜੋ,
ਮਿਸਾਲਾਂ ਫ਼ੜ੍ਹਕੇ  ਆਏ ਹਨ, ਖਾਸ  ਕਰਕੇ। ( ਕਮਲ  ਦੇਵ  ਪਾਲ )

ਮੁਫ਼ਾ  ਈ    ਲੁਨ      ਮੁਫ਼ਾ  ਈ  ਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ
ਤਿਰੇ ਇਕ  ਰਾ        ਰਦਾ ਇਹ ਅੰ         ਦਾ  ਜ਼ ਵਾ   ਰੀ
I  S  S   S          I  S  S  S          S   I   S   S
            1  2  2   2          1  2  2  2          2   1   2   2
________       _________       ___________

ਮੁਫ਼ਾ    ਈ    ਲੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ    ਈ   ਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲਾ    ਤੁਨ
ਤਿਰੀ   ਤਕ  ਣੀ          ਚ ਹਾਂ   ਤੇ    ਰੇ        ਬੁੱ   ਲ ਤੇ    ਨਾਂਹ  
I  S   S     S           I   S    S   S         S   I   S   S
            1  2   2     2           1   2    2   2         2   1   2   2
__________         ___________    ____________

ਮੁਫ਼ਾ   ਈ  ਲੁਨ         ਮੁਫ਼ਾ  ਈ  ਲੁਨ          ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ
ਖ਼ਤਾ   ਤੇ   ਰੀ          ਨਹੀਂ  ਸੀ  ਨਾ ਬੇ   ਵਫ਼ਾ   ਤੂੰ
I  S   S   S           I  S   S   S           S  I   S   S
            1  2   2   2           1  2   2   2           2  1   2   2
_________        __________      ___________

ਮੁਫ਼ਾ  ਈ  ਲੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਈ  ਲੁਨ         ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ
ਮਿਰੇ  ਹਾ  ਲਾ         ਤ ਨੇ  ਹੀ  ਕੀ          ਤੀ  ਵਫ਼ਾ   ਨਾ
             I  S   S   S         I  S   S   S          S   I  S   S
            1  2   2    2        1  2   2   2           2   1  2   2
__________    ___________      __________

ਮੁਫ਼ਾ    ਈ   ਲੁਨ       ਮੁ਼ਫ਼ਾ  ਈ  ਲੁਨ         ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ
ਜਿਨ੍ਹਾਂ  ਵਿਚ  ਹੌ         ਸਲਾ, ਹਿੰ  ਮਤ         ਤੇ   ਦਲੇ   ਰੀ
I   S    S   S         I   S   S   S          S   I   S  S
            1   2    2   2         1   2   2   2           2  1   2   2
__________        __________       __________

ਮੁਫ਼ਾ  ਈ  ਲੁਨ         ਮੁਫ਼ਾ  ਈ  ਲੁਨ         ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ
ਉ ਮੇ  ਰੇ  ਦਿਲ        ਨੁ ਭਾ  ਏ   ਨੇ          ਖਾ  ਸ ਕਰ  ਕੇ
I  S   S   S          I   S  S  S           S  I   S   S
            1   2   2  2          1  2   2   2           2  1   2   2
__________      __________       ___________

ਮੁਫ਼ਾ  ਈ    ਲੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ   ਈ   ਲੁਨ        ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ
ਉਨ੍ਹਾਂ  ਅਧਿ  ਕਾ        ਰ ਲੈ   ਣੇਂ    ਹਨ,       ਕ਼ਾ  ਫ਼ਲੇ    ਜੋ
I  S    S   S          I   S   S    S         S   I  S    S
            1   2    2   2         1   2    2   2          2   1  2    2
___________     __________        ____________

ਮੁਫ਼ਾ  ਈ  ਲੁਨ         ਮੁਫ਼ਾ    ਈ   ਲੁਨ         ਫ਼ਾ   ਇਲਾ    ਤੁਨ
ਮਿਸਾ  ਲਾਂ  ਫੜ੍ਹ        ਕਿ ਆ  ਏ   ਹਨ          ਖਾ   ਸ ਕਰ   ਕੇ
S  S   S    S         I  S   S   S            S    I   S    S
1  2    2    2        1   2   2   2            2    1   2    2
__________     ___________        _____________

ਬਹਿਰ ਮੁਸ਼ਾਕਲ-ਤਕਤੀਹ

ਬਹਿਰ- ਮੁਸ਼ਾਕਲ - ਇਹ ਬਹਿਰ  ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ ਤੇ ਮੁਫ਼ਾਈਲੁਨ ਰੁਕਨਾਂ ਤੋਂ ਬਣੀ  ਹੈ, ਇਹ ਛੇ ਰੁਕਨੀ ਬਹਿਰ ਹੈ। ਬਹਿਰ ਮੁਸ਼ਾਕਲ ਦੇ ਕੁਝ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਤਕਤੀਹ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ-
1 ਬਹਿਰ- ਮੁਸ਼ਾਕਿਲ ਮੁਸੱਦਸ ( ਛੇ ਰੁਕਨੀ ) ਸਾਲਿਮ
 ਰੁਕਨ- ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਈਲੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਈਲੁਨ
          ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਈਲੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਈਲੁਨ

ਜਾ  ਰਿਹਾ ਰੂਪ ਚੜ੍ਹਦਾ ਫਿਰ ਖਿਆਲਾਂ ਤੇ,
ਫਿਰ  ਖ਼ਿਆਲਾਂ   ਚ   ਆ   ਰਿਹਾ  ਕੋਈ।
ਸ਼ਾਮ  ਕੁਝ  ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ  ਰੰਗੀਨ  ਹੋ ਜਾਵੇ,
ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਪਣੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਹੀ ਗੁਣਗੁਣਾ ਕੋਈ। ( ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ  ਭਨੋਟ )

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ   ਤੁਨ       ਮੁਫ਼ਾ    ਈ  ਲੁਨ       ਮੁਫ਼ਾ   ਈ  ਲੁਨ
ਜਾ  ਰਿਹਾ    ਰੂ        ਪ ਚੜ੍ਹ  ਦਾ   ਫਿਰ     ਖ਼ਿਆ  ਲਾਂ   ਤੇ
S   I   S    S        I  S     S    S        I  S   S    S
2   1  2     2       1  2      2    2       1  2    2    2
__________    ____________     ____________

ਫ਼ਾ    ਇਲਾ   ਤੁਨ         ਮੁਫ਼ਾ   ਈ   ਲੁਨ         ਮੁਫ਼ਾ  ਈ  ਲੁਨ
ਫਿਰ  ਖਿਆ    ਲਾਂ         ਚ ਹੈ    ਮੇ    ਰੇ          ਰਿਹਾ  ਕੋ   ਈ
S    I    S    S          I   S    S   S           I  S   S  S
2   1   2     2         1   2    2    2          1  2   2   2
____________     _____________     ___________

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ     ਤੁਨ          ਮੁਫ਼ਾ  ਈ  ਲੁਨ          ਮੁਫ਼ਾ  ਈ   ਲੁਨ
ਸ਼ਾ  ਮ ਕੁਝ   ਇਸ          ਤਰ੍ਹਾਂ   ਰੰ  ਗੀ           ਨ ਹੋ   ਜਾ  ਵੇ
S   I   S     S            I  S   S   S            I  S   S   S
2   1   2     2           1   2   2   2           1  2   2    2
___________       ___________        ___________

ਫ਼ਾ    ਇਲਾ    ਤੁਨ          ਮੁਫ਼ਾ    ਈ   ਲੁਨ           ਮੁਫ਼ਾ  ਈ   ਲੁਨ
ਕ੍ਰਿਸ਼  ਨ ਅਪ  ਣੀ           ਗ਼ਜ਼ਲ   ਹੀ   ਗੁਣ          ਗੁਣਾ  ਕੋ    ਈ
S     I    S    S           I   S    S    S             I  S  S   S
2    1     2    2          1   2    2     2            1   2   2  2
____________       _____________            ____________

2  ਬਹਿਰ- ਮੁਸ਼ਾਕਿਲ ਮੁਸੁੱਦਸ ( ਛੇ ਰੁਕਨੀ )  ਮਕ਼ਬੂਜ਼- ਅਸ਼ਤਰ ( ਕ਼ਬਜ਼ ਤੇ ਸ਼ਤਰ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ )
   ਰੁਕਨ- ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ
            ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ

ਸਿਰਫ਼ ਦਿਲ ਵਾਸਤੇ ਲਹੂ ਹੀ ਨਹੀਂ,
ਦਰਦ ਵੀ ਲਾਜ਼ਮੀਂ ਲਹੂ ਦੀ  ਤਰ੍ਹਾਂ।    
ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਉਸਤਾਦ ਹੈ,ਕਹੋ ਨ  ਤੁਸੀਂ,
ਰਹਿਣ  ਦੇਵੋ  ਸਿਖਾਂਦਰੂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ।  ( ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ  ਭਨੋਟ )

ਫ਼ਾ    ਇਲਾ     ਤੁਨ      ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਸਿਰ  ਫ਼ ਦਿਲ   ਵਾ       ਸਤੇ   ਲਹੂ         ਹੀ  ਨਹੀਂ
S    I    S     S        I  S   I S          S  I  S
2    1   2      2       1   2  1  2         2  1  2
____________     _________     __________

ਫ਼ਾ    ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ         ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਦਰ   ਦ ਵੀ  ਲਾ         ਜ਼ਮੀਂ  ਲਹੂ           ਦੀ   ਤਰ੍ਹਾਂ
S    I    S   S         I  S   I  S          S    I  S
             2   1    2    2        1  2   1  2          2   1   2
___________    __________     _________

ਫ਼ਾ    ਇਲਾ    ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ  
ਕ੍ਰਿਸ਼  ਨ ਉਸ  ਤਾ         ਦ ਹੈ  ਕਹੋ          ਨਾ  ਤੁਸੀਂ
S     I   S    S          I   S  I  S         S  I  S
             2    1   2    2          1   2  1  2         2  1  2
___________      _________      ________

ਫ਼ਾ   ਇਲਾ  ਤੁਨ         ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ         ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਰਹਿ ਣ ਦੇ   ਵੋ          ਸਿਖਾਂ  ਦਰੂ            ਦੀ  ਤਰ੍ਹਾਂ
S   I   S   S           I  S  I  S            S  I  S
             2  1    2   2 1  2  1  2            2  1  2
            __________      ________        ________

ਬਹਿਰ ਮੁਕਤਜ਼ਬ-ਤਕਤੀਹ

 ਬਹਿਰ- ਮੁਕ਼ਤਜ਼ਬ ਮੁਸੰਮਨ ( ਅੱਠ ਰੁਕਨੀ ) ਸਾਲਿਮ - ਇਹ ਬਹਿਰ ਮਫ਼ਊਲਾਤੁ ਤੇ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਰੁਕਨਾਂ  ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਸ਼ਿਅਰ ਦੀ  ਤਕਤੀਹ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ-
ਰੁਕਨ- ਮਫ਼ਊਲਾਤੁ  ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਮਫ਼ਊਲਾਤੁ  ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ
        ਮਫ਼ਊਲਾਤੁ  ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਮਫ਼ਊਲਾਤੁ  ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ

ਇਹ ਹੈ ਠੀਕ ਉਸਨੇ ਕਦੇ ਮੁੜਕੇ ਫੇਰ ਆਉਂਣਾ ਨਹੀਂ,
ਉਸਦੇ ਮੇਲ ਨੂੰ  ਰਾਤ ਦਿਨ ਦਿਲ ਹੈ ਫੇਰ ਵੀ ਝੂਰਦਾ। ( ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਜਗਿਆਸੂ )

ਮਫ਼  ਊ  ਲਾਤੁ     ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ     ਮਫ਼ਊਲਾਤੁ      ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ
ਇਹ  ਹੈ  ਠੀਕ     ਉਸ  ਨੇ    ਕਦੇ       ਮੁੜਕੇ ਫੇਰ       ਔ   ਣਾਂ   ਨਹੀਂ
S    S   S  I     S    S    I  S       S S  S I        S   S   I   S
2    2   2  1     2    2    1  2       2  2  2 1       2   2   1   2
__________   __________     ________    ___________

ਮਫ਼  ਊ  ਲਾਤੁ      ਮੁਸ  ਤਫ਼   ਇਲੁਨ      ਮਫ਼   ਊ  ਲਾਤੁ     ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ
ਉਸ  ਦੇ  ਮੇਲ       ਨੂੰ    ਰਾ    ਤ ਦਿਨ     ਦਿਲ  ਹੈ  ਫੇਰ      ਵੀ    ਝੂ    ਰਦਾ
S   S   S  I       S    S     I    S       S  S     S  I     S    S    I  S
  2   2   2  1       2    2     1    2       2   2    2  1     2    2    1  2
_________      ___________      __________   __________

ਬਹਿਰ ਬਸੀਤ-ਤਕਤੀਹ

ਬਹਿਰ- ਬਸੀਤ ਮੁਸੰਮਨ ( ਅੱਠ ਰੁਕਨੀ )  ਸਾਲਿਮ - ਇਹ ਬਹਿਰ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਤੇ ਫ਼ਾਇਲੁਨ ਰੁਕਨਾਂ ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਇਕ ਸ਼ਿਅਰ ਦੀ ਤਕਤੀਹ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ-
ਬਹਿਰ- ਬਸੀਤ ਮੁਸੰਮਨ ਸਾਲਿਮ
ਰੁਕਨ- ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ
        ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ

ਇਹ  ਜ਼ਿੰਦਗੀ  ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ  ਭਰਪੂਰ ਹੈ ਜਾਣਦਾਂ,
ਪਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਹਰਿਕ ਪਲ ਮੈਂ ਸਦਾ ਮਾਣਦਾਂ ( ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ  ਭਨੋਟ )

ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ     ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਇਹ  ਜ਼ਿੰ   ਦਗੀ       ਮੁਸ਼  ਕਲਾਂ      ਭਰ  ਪੂ    ਰ  ਹੈ      ਜਾ   ਣਦਾਂ
S     S    I  S       S    I   S      S   S    I    S      S   I  S
             2     2    1  2       2   1   2      2    2   1    2       2  1  2
___________     _______    ___________    _________

ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਪਰ  ਜ਼ਿੰ   ਦਗੀ         ਦਾ  ਹਰਿਕ      ਪਲ  ਮੈਂ    ਸਦਾ        ਮਾ  ਣਦਾਂ
S    S    I  S          S   I   S       S    S    I   S       S  I   S
2    2    1  2          2   1   2       2   2     1   2       2  I   S
__________        ________    ___________    ________

ਬਹਿਰ ਮਦੀਦ-ਤਕਤੀਹ

ਬਹਿਰ- ਮਦੀਦ ਮੁਸੰਮਨ ( ਅੱਠ ਰੁਕਨੀ ) ਸਾਲਿਮ - ਇਹ ਬਹਿਰ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ ਤੇ ਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਰੁਕਨਾਂ ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ, ਪੰਜਾਬੀ ਚ ਬਹੁਤੀ ਪ੍ਰਚਲਤ ਨਹੀਂ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਇਸਦੇ ਕੁਝ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਦੀ ਤਕਤੀਹ ਮਿਸਾਲ ਵਜ਼ੋਂ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ-

ਬਹਿਰ-  ਮਦੀਦ ਮੁਸੰਮਨ( ਅੱਠ ਰੁਕਨੀ ) ਸਾਲਿਮ
ਰੁਕਨ-  ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁ
ਨ  ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ
         ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ   ਫ਼ਾਇਲੁਨ

ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਤੋਂ ਬਚਾ ਤਾਂ ਹੋ ਗਿਆ,
ਦੋਸਤਾਂ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਪਰ ਬਲਾ ਬਣਕੇ  ਮਿਲੀ। ( ਮੁਹਿੰਦਰਦੀਪ ਗਰੇਵਾਲ )

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਹਾਦਸੇ,ਹਨ ਸੁਭਾਵਿਕ ਦੋਸਤੋ।
ਆਪਣੀ ਹਿੰਮਤ ਕਦੇ, ਨਾ ਤੁਸਾਂ  ਨੇ  ਹਾਰਨੀ। ( ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਨੋਟ )

ਫ਼ਾ    ਇਲਾ ਤੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਦੁਸ਼   ਮਣਾਂ  ਦੀ      ਦੁਸ਼ਮਣੀ         ਤੋਂ  ਬਚਾ   ਤਾਂ       ਹੋ   ਗਿਆ
S    I  S   S       S I  S           S  I   S   S       S   I  S
2   1   2   2       2 1  2           2  1  2    2       2  1  2
__________    ______       __________    ________

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ    ਇਲਾ  ਤੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਦੋ   ਸਤਾਂ   ਦੀ      ਦੋ    ਸਤੀ         ਪਰ   ਬਲਾ   ਬਣ    ਕੇ   ਮਿਲੀ
S   I  S   S       S    I  S          S    I   S    S      S  I   S
2  1   2   2       2    1  2          2    1   2    2      2  1   2
__________   _________     ___________    ________

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ    ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਜ਼ਿੰ  ਦਗੀ  ਵਿਚ    ਹਾ   ਦਸੇ        ਹਨ   ਸੁਭਾ   ਵਿਕ       ਦੋ   ਸਤੋ
S   I  S   S       S   I  S        S    I   S    S         S   I  S
2  1  2   2        2   1  2        2   1   2    2          2  1  2
_________    ________    ___________      _________

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ   ਇਲਾ  ਤੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਆ ਪਣੀ   ਹਿੰ      ਮਤ  ਕਦੇ        ਨਾ   ਤੁਸਾਂ   ਨੇ         ਹਾ   ਰਨੀ
S  I  S   S       S   I  S        S    I   S   S         S   I  S
_________    ______     ___________       ________

ਬਹਿਰ ਮੁਨਸਰਹਿ-ਤਕਤੀਹ

ਬਹਿਰ- ਮੁਨਸਰਹਿ- ਇਹ ਬਹਿਰ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਤੇ ਮਫ਼ਊਲਾਤੁ ਦੇ ਰੁਕਨਾਂ ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਚ ਅਜੇ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ , ਭਾਂਵੇਂ ਇਸਦੇ ਰੁਕਨਾਂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਹੀਂ। ਇਸਦੇ ਕੁਝ ਇਕ
ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਤਕਤੀਹ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ।

1 ਬਹਿਰ- ਮੁਨਸਰਹਿ ਮੁਸੰਮਨ (ਅੱਠ ਰੁਕਨੀ )  ਸਾਲਿਮ

ਰੁਕਨ- ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਮਫ਼ਊਲਾਤੁ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਮਫ਼ਊਲਾਤੁ
        ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਮਫ਼ਊਲਾਤੁ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਮਫ਼ਊਲਾਤੁ

ਜੇ ਮੁਸਕਲਾਂ ਹੀ ਨਾ ਹੋਣ ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ ਬੇਕਾਰ,
ਨਾ ਲੁਤਫ਼ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਤ ਦਾ ਜੇ ਨ ਹੋਵੇਗੀ ਹਾਰ। ( ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਨੋਟ )

ਮੁਸ ਤਫ਼ ਇਲੁਨ       ਮਫ਼  ਊ  ਲਾਤੁ      ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ      ਮਫ਼  ਊ  ਲਾਤੁ
ਜੇ   ਮੁਸ਼  ਕਲਾਂ        ਹੀ   ਨਾ  ਹੋਣ       ਤਾਂ   ਜ਼ਿੰ   ਦਗੀ       ਹੈ   ਬੇ  ਕਾਰ
S   S    I  S         S   S   S  I       S    S    I  S        S  S  S  I
2   2    1  2         2   2   2  1       2    2    1  2        2  2  2  1
_________       ___________   ___________    __________

ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ      ਮਫ਼  ਊ  ਲਾਤੁ       ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ      ਮਫ਼  ਊ  ਲਾਤੁ
ਨਾ   ਲੁਤ  ਫ਼ ਔਂ       ਦਾ    ਹੈ ਜਿੱਤ        ਦਾ    ਜੇ   ਨ  ਹੋ       ਵੇ   ਗੀ  ਹਾਰ
S   S     I   S        S   S  S  I         S     S   I   S       S    S   S I
___________      _________     ____________    __________
2 ਬਹਿਰ- ਮੁਨਸਰਹਿ ਮੁਸੰਮਨ  ( ਅੱਠ ਰੁਕਨੀ )  ਮਤਵੀ ਮਕਸੂਫ਼ ( ਤੈ ਤੇ ਕਸਫ਼ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ ਨਾਲ )

ਰੁਕਨ- ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲੁਨ ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ
       ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲੁਨ ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ


ਹੂਕ  ਉਸੇ  ਚੋਂ   ਉਠੇ, ਗੀਤ   ਉਸੇ  ਚੋਂ  ਛਿੜੇ,
ਰੂਹ ਉਹ ਬਣੇ ਬੰਸਰੀ, ਜਿਹੜੀ ਸਤਾਈ ਗਈ।
ਤਾਂ  ਕਿ ਜ਼ਮਾਨਾ  ਕਿਤੇ, ਮੈਂਨੂੰ ਭੁਲਾ  ਨਾ  ਦਵੇ,
ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ  ਗ਼ਜ਼ਲ ਮੈਂ ਕਹੀ,ਹੋਂਦ  ਜਤਾਈ  ਗਈ।  ( ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ  ਭਨੋਟ )

ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲਨ     ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਹੂ   ਕ   ਉਸੇ        ਚੋਂ   ਉਠੇ        ਗੀ  ਤ  ਉਸੇ          ਚੋਂ   ਛਿੜੇ
S  I     I  S        S   I  S        S   I   I  S          S   I  S
2  1    1  2        2   1  2        2   1  1   2         2   1  2
_________    ________     _________       ________

ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਰੂ    ਉ  ਬਣੇ       ਬੰ   ਸਰੀ         ਜਿਹ ੜਿ ਸਤਾ        ਈ  ਗਈ
S    I   I  S       S   I  S         S   I    I  S         S  I  S
_________    ________     __________    ________

ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਤਾਂ ਕਿ   ਜ਼ਮਾ        ਨਾ  ਕਿਤੇ        ਮੈਂ   ਨੁ   ਭੁਲਾ       ਨਾ   ਦਵੇ
S   I    I  S        S    I   S       S   I    I  S       S    I  S
2   1   1  2        2    1   2       2   1   1  2       2    1  2
_________     ________     __________    _________

ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਕ੍ਰਿਸ਼  ਨ  ਗ਼ਜ਼ਲ      ਆ   ਖਕੇ           ਹੋਂ   ਦ   ਜਤਾ       ਈ   ਗਈ
S     I   I   S       S    I   S          S   I    I   S       S    I  S
2     1   1   2      2    1   2          2   1   1   2       2    1  2
__________     _________     ___________    ________

ਜ਼ੁਲਫ਼  ਸੰਵਾਰੀ  ਗਈ,  ਰਾਤ ਨਿਖਾਰੀ  ਗਈ,
ਦਰਦ ਸੀ ਕੰਮ ਆਇਆ, ਰਾਤ ਗੁਜ਼ਾਰੀ ਗਈ। ( ਡਾ, ਜਗਤਾਰ )

ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਜ਼ੁਲ  ਫ਼  ਸਵਾ         ਰੀ  ਗਈ         ਰਾ   ਤ   ਨਿਖਾ     ਰੀ   ਗਈ
S    I   I  S          S  I  S          S    I    I   S     S   I   S
             2   1   1  2          2  1  2          2    1   1   2     2   1   2
__________      _________   __________    ________

ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਦਰ  ਦ  ਹਿ ਕਮ      ਆ  ਇਆ        ਰਾ   ਤ  ਗੁਜ਼ਾ       ਰੀ  ਗਈ
S   I    I    S       S    I  S         S   I    I  S        S  I  S
2  1    1    2       2    1  2         2   1   1  2        2  1  2
_________     ________       __________    ________

ਬਹਿਰ- ਮੁਨਸਰਹਿ ਮੁਸੰਮਨ( ਅੱਠ  ਰੁਕਨੀ ) ਮਤਵੀ - ਮਜਦੂਅ - ਮਨਹੂਰ ( ਤੈ- ਜਦਅ - ਨੁਹਰ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ ਨਾਲ )
ਰੁਕਨ- ਮੁਫ਼ਤੁਇਲਿਨ  ਫ਼ਾਇਲਾਤੁ  ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ ਫ਼ਿਅ
        ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁ   ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ ਫ਼ਿਅ

ਸੋਚ  ਮਿਰੀ ਇਸ  ਕਦਰ  ਵਿਸ਼ਾਲ ਕਰੇਗਾ,
ਕਾਵਿ  ਮਿਰੇ  ਕਾਲ  ਨੂੰ  ਅਕਾਲ  ਕਰੇਗਾ।  
ਭਾਲ ਕਰੇ ਹਰ ਕੋਈ ਹੀ ਅਪਣੀ ਦਵਿੰਦਰ,
ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਧੋਖਾ ਅਪਣੇ ਨਾਲ ਕਰੇਗਾ। ( ਦਵਿੰਦਰ  ਪੂਨੀਆਂ )

ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁ        ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਿਅ
ਸੋ    ਚ  ਮਿਰੀ      ਇਸ ਕਦਰ ਵਿ        ਸ਼ਾ  ਲ   ਕਰੇ       ਗਾ
S    I    I  S       S   I   S  I          S   I   I  S       S
2    1   1  2       2   1   2  1         2   1  1  2       2
__________    _________      __________  _______

ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ   ਇਲਾ  ਤੁ      ਮੁਫ਼  ਤੁ    ਇਲੁਨ      ਫ਼ਿਅ
ਕਾ   ਵਿ  ਮਿਰੇ         ਕਾ   ਲ ਨੂੰ  ਅ      ਕਾ   ਲ    ਕਰੇ         ਗਾ
S    I    I  S         S    I   S  I        S   I     I   S        S
2    1   1  2         2    1   S  1       2   1    1    2       2
__________     ___________   ____________  _______

ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁ        ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਿਅ
ਭਾ   ਲ   ਕਰੇ         ਹਰ ਕੁਈ   ਹਿ       ਅਪ  ਣਿ  ਦਵਿੰ        ਦਰ
S    I    I  S         S  I  S    I         S    I    I   S        S
2    1   1  2         2  1  2    1         2   1    1   2        2
__________      __________     ___________    _____

ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁ        ਮੁਫ਼  ਤੁ   ਇਲੁਨ       ਫ਼ਿਅ
ਇਸ  ਤੁ  ਬਿਨਾਂ       ਧੋ   ਖ ਅਪ ਣੁ         ਨਾ   ਲ   ਕਰੇ         ਗਾ
S    I    I   S        S   I   S  I          S    I    I  S         S
2    1   1   2        2   1   2  1         2    1    1  2         2
__________     ___________    __________     _____

ਬਹਿਰ ਤਵੀਲ-ਤਕਤੀਹ

ਬਹਿਰ- ਤਵੀਲ -ਇਹ ਬਹਿਰ ਵੀ ਫ਼ਊਲੁਨ ਤੇ ਮੁਫ਼ਾਈਲੁਨ ਰੁਕਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਕੇ ਬਾਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਬਹਿਰ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਬਹੁਤੀ ਪ੍ਰਚਲਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਇਸਦੀ ਬਣਤਰ ਬਹੁਤੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਸਾਲਿਮ ਰੂਪ ਦੀ
ਤਕਤੀਹ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ-

ਬਹਿਰ- ਤਵੀਲ ਮੁਸੰਮਨ ( ਅੱਠ ਰੁਕਨੀ ) ਸਾਲਿਮ
ਰੁਕਨ- ਫ਼ਊਲੁਨ ਮੁਫ਼ਾਈਲੁਨ ਫ਼ਊਲੁਨ ਮੁਫ਼ਾਈਲੁਨ
        ਫ਼ਊਲੁਨ ਮੁਫ਼ਾੀਲੁਨ  ਫ਼ਊਲੁਨ ਮੁਫ਼ਾਈਲੁਨ

ਕਿਵੇਂ ਰੰਗ  ਉਹ ਪਲ ਪਲ, ਬਦਲਦਾ ਪਿਆ ਅਪਣਾ,
ਕਦੇ  ਅਜਨਬੀ  ਲਗਦੈ,  ਕਦੇ  ਜਾਪਦਾ   ਅਪਣਾ।
ਹਰਿਕ  ਸ਼ਬਦ  ਹੀ  ਰੰਗਾਂ,  ਸੁਗੰਧਾਂ  ਚ ਹੈ  ਭਿਜਿਆ,
ਗ਼ਜ਼ਲ ਕਹਿਣ ਦਾ ਵਲ ਹੈ,ਤਿਰੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦਾ ਅਪਣਾ। ( ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਨੋਟ )

ਫ਼ਊ  ਲੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ    ਈ    ਲੁਨ       ਫ਼ਊ     ਲੁਨ    ਮੁਫ਼ਾ    ਈ  ਲੁਨ
ਕਿਵੇਂ  ਰੰ         ਗ ਉਹ  ਪਲ  ਪਲ        ਬਦਲ  ਦਾ      ਪਿਆ  ਅਪ  ਣਾ
I  S  S          I  S   S     S          I  S    S       I  S   S    S
            1  2  2          1  2   2     2          1  2    2       1  2   2    2
______      ___________       _________    __________

ਫ਼ਊ  ਲੁਨ       ਮੁਫ਼ਾ  ਈ  ਲੁਨ         ਫ਼ਊ  ਲੁਨ       ਮੁਫ਼ਾ  ਈ  ਲੁਨ
ਕਦੇ  ਅਜ      ਨਬੀ ਲਗ  ਦਾ         ਕਦੇ   ਜਾ        ਪਦਾ  ਅਪ ਣਾ
I  S   S        I  S   S   S          I  S   S         I  S   S  S
            1  2   2        1  2   2   2          1  2   2         1  2   2  2
            ______      __________        ______       _________

ਫ਼ਊ    ਲੁਨ      ਮੁਫ਼ਾ  ਈ  ਲੁਨ       ਫ਼ਊ  ਲੁਨ       ਮੁਫ਼ਾ  ਈ    ਲੁਨ
ਹਰਿਕ  ਸ਼ਬ     ਦ ਹੀ  ਰੰ  ਗਾਂ        ਸੁਗੰ  ਧਾਂ        ਚ ਹੈ   ਭਿਜਿ  ਆ
I  S    S       I   S   S  S         I  S  S         I  S    S    S
            1  2    2       1   2   2   2        1  2  2         1  2    2    2
________   __________     _______     ____________

ਫ਼ਊ    ਲੁਨ       ਮੁਫ਼ਾ  ਈ  ਲੁਨ      ਫ਼ਊ  ਲੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ   ਈ  ਲੁਨ
ਗ਼ਜ਼ਲ  ਕਹਿ     ਣ ਦਾ  ਵਲ  ਹੈ      ਤਿਰੇ  ਕ੍ਰਿਸ਼       ਨ ਦਾ  ਅਪ ਣਾ
I  S     S       I  S    S   S      I  S   S          1  S   S   S
            I   2     2       1  2   2     2     I  2   2          1   2    2  2
________     _________   _______       ___________

ਬਹਿਰ ਮੁਜਤਸ-ਤਕਤੀਹ

ਬਹਰ- ਮੁਜਤਸ ਮੁਸੰਮਨ ( ਅੱਠ ਰੁਕਨੀ ) ਸਾਲਿਮ- ਇਹ ਬਹਿਰ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਤੇ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ ਰੁਕਨ ਜੋੜਕੇ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਸਾਲਿਮ ਰੂਪ ਪੰਜਾਬੀ ਚ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਇਸਦੇ ਇਕ ਦੋ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ੇ ਰੂਪ
ਪੰਜਾਬੀ ਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹਨ। ਪੇਸ਼ ਹਨ ਇਸ ਬਹਿਰ ਚ ਕਹੇ ਕੁਝ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਦੀ ਤਕਤੀਹ-

1 ਬਹਿਰ- ਮੁਜਤਸ ਮੁਸੰਮਨ ( ਅੱਠ ਰੁਕਨੀ ) ਸਾਲਿਮ
 ਰੁਕਨ- ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ
          ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ

ਜਿਸ  ਸ਼ਹਿਰ  ਵਿਚ  ਲੋਕ ਸਾਰੇ, ਡਰਕੇ  ਸਦਾ ਰਹਿਣ ਯਾਰੋ,
ਉਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਲੋਕ ਇਹ ਸਭ, ਰਲਕੇ ਕਿਵਂ ਬਹਿਣ ਯਾਰੋ। ( ਕਮਲ  ਕਾਂਤ ਮੋਦੀ )

ਜ਼ੁਲਮੋਂ  ਸਿਤਮ  ਢਾਉਣ ਵਾਲੇ,  ਜ਼ੋਰੋ  ਜ਼ਫ਼ਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ,
ਦਿਲ ਵਿਚ ਸਮਝ ਲੈ ਕਿ, ਮੌਤੋ ਡਰਦੇ ਨਹੀਂ ਡਰਨ ਵਾਲੇ। ( ਦੀਪਕ ਜੈਤੋਈ )

ਮੁਸ  ਤਫ਼   ਇਲੁਨ        ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਾ   ਇਲਾ  ਤੁਨ
ਜਿਸ ਸ਼ਹਿ  ਰ ਵਿਚ        ਲੋ  ਕ ਸਾ  ਰੇ          ਡਰ  ਕੇ    ਸਦਾ          ਰਹਿ  ਣ ਯਾ  ਰੋ
S   S     I    S          S  I  S   S           S    S    I  S          S    I   S   S
2   2     1    2          2  1  2   2           2    2    1  2          2    1   2   2
___________       ___________     ____________     ____________

ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ         ਫ਼ਾ  ਇਲਾ    ਤੁਨ        ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ
ਉਸ ਸ਼ਹਿ  ਰ ਵਿਚ  ਲੋ   ਕ ਇਹ  ਸਭ         ਰਲ  ਕੇ   ਕਿਵੇਂ          ਬਹਿ ਣ ਯਾ  ਰੋ S  S     I    S          S   I   S    S           S    S   I  S           S  I   S    S
2  2     1    2          2   1   2    2           2    2   1  2           2  1   2    2
___________      ____________       ____________     _____________

ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ         ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ         ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ
ਜ਼ੁਲ   ਮੋਂ   ਸਿਤਮ       ਢੌ   ਣ ਵਾ   ਲੇ          ਜ਼ੋ    ਰੋ     ਜ਼ਫ਼ਾ          ਕਰ  ਨ ਵਾ  ਲੇ
S     S    I   S        S   I   S   S      S   S     I   S          S    I   S  S
2     2    1   2        2   1   2   2           2   2    1   2           2   1   2   2
____________    __________         ___________        ______________

ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲਾ   ਤੁਨ         ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ         ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ
ਦਿਲ ਵਿਚ ਸਮਝ        ਲੈ   ਕਿ ਮੌ  ਤੋਂ          ਡਰ  ਦੇ  ਨਹੀਂ          ਡਰ  ਨ ਵਾ  ਲੇ
S    S   I  S           S   I    S  S           S    S     I  S          S   I   S   S
2    2   1  2           2   1    2  2           2    2     1  2          2   1   2   2
___________      ___________       ____________      ____________

2 ਬਹਿਰ-  ਮੁਜਤਸ ਸਾਜਦਾਂ ( ਸੋਲ੍ਹਾਂ  ਰੁਕਨੀ ) ਜਾਂ  ਮੁਸੰਮਨ ਮੁਜ਼ਾਇਫ਼  ਮਖ਼ਬੂਨ  ਮਹਿਜ਼ੂਫ਼ ਮਕ਼ਤੂਅ  ( ਖ਼ਬਨ - ਹਜ਼ਫ਼- ਕ਼ਤਅ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ ਨਾਲ )

ਰੁਕਨ- ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ ਫ਼ਿਅਲੁਨ
       ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ   ਫ਼ਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਿਅਲੁਨ
       ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਇਲਾਤੁਨ   ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਿਅਲੁਨ
       ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਇਲਾਤੁਨ   ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਿਅਲੁਨ

ਨਵੀਂ  ਸਵੇਰ  ਦੇ  ਮੁਖੜੇ  ਜਹੀ   ਕੋਈ  ਮੂਰਤ,
ਜੋ  ਮੇਰੇ  ਖ਼ਾਬ  ਵਿਚ ਆਈ  ਬੁਲਾ  ਗਈ ਮੈਂਨੂੰ,
ਸਵੇਰ ਤੀਕ ਨਾ ਮੁੜਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਇਉ,
ਬੱਸ ਏਹੋ ਸਮਝਿਓ ਸਿਆਹ ਰਾਤ ਖਾ ਗਈ ਮੈਂਨੂੰ। ( ਰਾਜਿੰਦਰਜੀਤ )

ਉਡੀਕ ਦਿਨ ਨਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਦਾ ਸਿਰਾ ਕੋਈ,
ਸ਼ੁਰੂ  ਅਖੀਰ  ਵਿਚਾਲਾ  ਨਹੀਂ   ਮਿਰਾ ਕੋਈ,
ਕਿਨਾਰੇ  ਬੈਠਕੇ ਸਰਗੋਸ਼ੀਆਂ  ਰਹੇ  ਕਰਦੇ। ਕਦੀ  ਜੇ ਡੁੱਬਕੇ ਵੇਂਹਦੇ  ਤਾਂ  ਜਾਣਦੇ  ਮੈਂਨੂੰ। ( ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ )

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼  ਇਲਾ    ਤੁਨ      ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ
ਨਵੀਂ  ਸਵੇ         ਰ  ਦਿ ਮੁਖ  ੜੇ        ਜਹੀ  ਕੁਈ          ਮੂ    ਰਤ
I  S  I  S         I  I    S   S         I  S  I  S          S    S
            1  2  1  2         1 1    2   2         1  2  1  2          2    2
_______       __________     _________      ________

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਿਅ ਲੁਨ
ਜੁ ਮੇ   ਰਿ ਖਾ      ਬ  ਵਿਚਾ  ਈ          ਬੁਲਾ   ਗਈ          ਮੈਂ   ਨੂੰ
I  S   I   S        I   I   S  S           I  S   I  S      S   S
1  2  1   2        1  1   2  2           1  2  1   2         2   2
_________     __________      ________      ________

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼  ਇਲਾ   ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਿਅਲੁਨ
ਸਵੇ   ਰ ਤੀ         ਕ  ਨ ਮੁੜਿ ਆ        ਤ ਮੈਂ  ਨ ਭੁਲ       ਜਾ ਔ
I  S   I  S         I  I     S    S        I   S  I   S        S   S
1  2  1  2         1  1    2    2        1   2  1  2         2   2
________      ___________    _________      _______

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ       ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ
ਬ ਸੇ  ਹੁ ਸਮ        ਝਿ ਉ ਸ਼ਾ  ਰਾ        ਤ ਖਾ  ਗਈ         ਮੈਂ    ਨੂੰ
I  S  I   S          I I   S   S        I   S   I  S         S   S            1   2 1   2          1  1   2   2       1   2   1  2         2   2
________       _________      _________      ______

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ       ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਿਅ ਲੁਨ
ਉਡੀ ਕ ਦਿਨ       ਨ  ਇਤੇ    ਜ਼ਾ       ਰ ਦਾ  ਸਿਰਾ         ਕੋ   ਈ
I  S  I   S         I   I  S    S        I  S    I  S          S   S
            1  2  1   2        1  1   2    2        1  2   1   2         2    2   ________      _________       __________     _______

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ       ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ    
ਸ਼ੁਰੂ   ਅਖੀ         ਰ  ਵਿਚਾ  ਲਾ        ਨਹੀਂ  ਮਿਰਾ        ਕੋ    ਈ
I  S  I  S          I   I   S  S         I  S  I  S          S    S
            1  2  1  2         1   1   2  2         1  2  1 2          2     2
_______       __________      ________      _______

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ
ਕਿਨਾ  ਰਿ ਬੈ      ਠ  ਕਿ ਸਰ ਗੋ        ਸ਼ਿਆਂ   ਰਹੇ          ਕਰ   ਦੇ
I  S   I   S       I   I   S   S         I  S   I  S          S    S
________    __________       _________       _______

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ
ਕਦੀ  ਜਿ ਡੁੱ      ਬ  ਕਿ ਵੇਂ  ਦੇ          ਤ ਜਾ  ਣਦੇ           ਮੈਂ    ਨੂੰ
I  S   I   S      I   I   S   S          I   S  I  S          S    S
            1  2   1   2     1   1   2   2          1   2  1  2          2    2
_______      _________         _________      ________
3 ਬਹਿਰ- ਮੁਜਤਸ ਮੁਸੰਮਨ ( ਅੱਠ ਰੁਕਨੀ ) ਮਖ਼ਬੂਨ ਮਕਤੂਅ ਮਹਿਜ਼ੂਫ਼ ( ਖ਼ਬਨ - ਕ਼ਤਅ- ਹਜ਼ਫ਼ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ ਨਾਲ )
        ਰੁਕਨ- ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਿਅਲੁਨ
    ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਿਅਲੁਨ

ਇਦ੍ਹੀ ਤਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਰਵਾਂ ਰਸਤੇ,
ਨਵਿਨ ਮੋੜ,ਨਜ਼ਰ ਨੂੰ  ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇ ਦੇ।( ਹਰਬੰਸ ਮਾਛੀਵਾੜਾ )

ਬਜ਼ਾਰ  ਦੇਖ   ਰਹੇ   ਹੋ  ਤੁਸੀਂ   ਜੋ  ਚਮਕੀਲੇ,
ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚਮਕ ਨੇ ਨਿਗਲੇ ਨੇ ਬੰਦੇ ਅਣਖੀਲੇ। ( ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆਂ )

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ       ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ
ਇਦ੍ਹੀ  ਤਲਾ       ਸ਼  ਨੁ ਕਾ  ਫ਼ੀ        ਨਹੀਂ  ਰਵਾਂ          ਰਸ   ਤੇ
I  S   I  S        I  I   S   S         I  S  I  S          S    S
            1  2   1  2       1  1   2   2         1  2  1  2          2    2
_______      __________      ________       _______

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ      ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ
ਨਵੀ  ਨ ਮੋ          ੜ  ਨਜ਼ਰ  ਨੂੰ       ਨਵੀਂ   ਦਿਸ਼ਾ       ਦੇ    ਦੇ
I  S  I   S          I  I   S   S        I  S   I  S        S    S
            1  2  1   2         1  1   2   2        1  2  1  2         2    2
________      _________      _________      ________

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ       ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ
ਬਜ਼ਾ  ਰ ਦੇ        ਖ   ਰਹੇ    ਹੋ         ਤੁਸੀਂ  ਜੁ ਚਮ      ਕੀ    ਲੇ
I  S   I  S        I   I   S   S         I   S  I   S        S    S
            1  2   1  2       1  1    2   2         1   2  1   2        2    2
_________    _________     ___________    _______

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼  ਇਲਾ     ਤੁਨ       ਮੁਫ਼ਾ   ਇਲੁਨ        ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ
ਇਨ੍ਹਾਂ  ਦਿ ਚਮ      ਕ  ਨਿ ਨਿਗ  ਲੇ        ਨਿ ਬੰ   ਦਿ ਅਣ       ਖੀ   ਲੇ
I  S   I    S        I   I    S    S         I   S   I    S        S    S
            1  2   1    2       1   1    2    2         1   2  1    2         2    2
________      ___________       __________       ________

4 ਬਹਿਰ- ਮੁਜਤਸ ਮੁਸੰਮਨ ( ਅੱਠ ਰੁਕਨੀ ) ਮਖ਼ਬੂਨ ਮਹਿਜ਼ੂਫ਼ ( ਖ਼ਬਨ ਤੇ ਹਜ਼ਫ਼ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ ਨਾਲ )
  ਰੁਕਨ- ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ ਫ਼ਇਲੁਨ
           ਮੁਫ਼ਾੲਲੁਨ  ਫ਼ਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਇਲੁਨ

ਤੇਰਾ  ਕਿਹਾ ਤਾ ਸਹੀ  ਹੈ  ਕਿ  ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ ਸਫ਼ਰ,
ਤੇਰਾ   ਹੀ ਸਾਥ  ਨਹੀਂ  ਹੈ ਤਾਂ ਫ਼ੇਰ ਕੀ ਹੈ  ਸਫ਼ਰ।
ਨਾ ਰਸਤਿਆਂ ਨੂੰ, ਨਾ  ਮੈਂਨੂੰ, ਨਾ ਰਹਿਬਰਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ,
ਜੋ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਗ਼ਲਤ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਸਹੀ ਹੈ ਸਫ਼ਰ। ( ਜਗਤਾਰ ਸੇਖਾ )

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ         ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼  ਇਲੁਨ
ਤਿਰਾ  ਕਿਹਾ        ਤ  ਸਹੀ    ਹੈ          ਕਿ ਜ਼ਿੰ  ਦਗੀ        ਹਿ  ਸਫ਼ਰ
I  S   I  S         I   I    S   S         I   S   I   S         I   I   S
            1  2   1  2        1  1     2   2         1   2  1   2         1  1   2
________     __________       __________     ________

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼  ਇਲੁਨ
ਤਿਰਾ ਹਿ ਸਾ        ਥ  ਨਹੀਂ   ਹੈ          ਤ ਫੇ   ਰ ਕੀ        ਹਿ ਸਫ਼ਰ
I  S  I   S         I   I  S   S           I  S   I   S        I   I   S
            1  2  1   2        1   1  2   2           1  2   1   2       1  1   2
_______       __________      __________     ________

ਮੁਫ਼ਾ     ਇਲੁਨ        ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ    ਇਲੁਨ        ਫ਼  ਇਲੁਨ
ਨ ਰਸ   ਤਿਆਂ         ਨੁ  ਨ ਮੈਂ   ਨੂੰ         ਨ ਰਹਿ   ਬਰਾਂ        ਨੁ  ਪਤਾ
I   S    I   S I   I   S   S         I   S     I  S        I   I  S
            1   2    1   2         1   1   2   2         1   2    2  2       1   1  2
_________      __________        __________     _________

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ         ਫ਼  ਇਲਾ   ਤੁਨ         ਮੁਫ਼ਾ    ਇਲੁਨ         ਫ਼  ਇਲੁਨ
ਜੁ ਹੋ  ਰਿਹਾ          ਹਿ  ਗਲਤ   ਹੈ         ਜ ਫ਼ਿਰ  ਸਹੀ          ਹਿ  ਸਫ਼ਰ
I   S  I  S           I   I   S    S          I   S    I  S          I   I   S
            1   2  1  2          1   2   2    2          1   2   1  2         1   1   2
_________      __________        __________      _________