ਬਹਿਰ ਖ਼ਫ਼ੀਫ਼-ਤਕਤੀਹ

ਬਹਿਰ- ਖ਼ਫ਼ੀਫ਼ - ਇਹ ਬਹਿਰ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ ਤੇ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਰੁਕਨਾਂ ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ, ਇਹ ਛੇ ਰੁਕਨੀ ਬਹਿਰ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਚ ਇਸਦਾ ਸਾਲਿਮ ਰੂਪ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਇਸਦਾ ਇਕ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ਿਆ ਰੂਪ ਬੜਾ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹੈ।
ਬਹਿਰ ਖ਼ਫ਼ੀਫ਼ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਦੀ ਤਕਤੀਹ ਮਿਸਾਲ ਵਜ਼ੋਂ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ-
1 ਬਹਿਰ- ਖ਼ਫ਼ੀਫ਼ ਮੁਸੱਦਸ ( ਛੇ ਰੁਕਨੀ ) ਸਾਲਿਮ
 ਰੁਕਨ- ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ
          ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ

ਕੀਮਤੀ  ਹੈ  ਇਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ,
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਹਰ ਪਲ ਅਸੀਂ ਮਾਣਦੇ ਹਾਂ।  ( ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਨੋਟ )

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ       ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ
ਕੀ  ਮਤੀ   ਹੈ         ਇਹ  ਜ਼ਿੰ    ਦਗੀ       ਜਾ  ਣਦੇ    ਹਾਂ
S  I   S   S          S    S    I   S        S   I  S   S
            2  1   2   2           2   2    1   2         2  1  2   2
__________      ____________    ___________

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ         ਮੁਸ  ਤਫ਼   ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ
ਜ਼ਿੰ  ਦਗੀ   ਦਾ         ਹਰ  ਪਲ    ਅਸੀਂ        ਮਾ  ਣਦੇ    ਹਾਂ
S   I  S   S            S    S    I   S        S   I   S  S
__________        ___________     __________

2- ਬਹਿਰ- ਖ਼ਫ਼ੀਫ਼ ਮੁਸੱਦਸ ( ਛੇ ਰੁਕਨੀ )  ਮਖ਼ਬੂਨ  ਮਹਿਜ਼ੂਫ਼  ਮਕ਼ਤੂਅ ( ਖ਼ਬਨ - ਤੇ ਬਤਰ  ਜ਼ਿਹਾਫ਼  ਨਾਲ )
   ਰੁਕਨ- ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ ਫਿਅਲੁਨ
            ਫ਼ਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਿਅਲੁਨ
 
ਸ਼ੋਰ    ਚਿੰਤਤ    ਏਸ    ਨੂੰ    ਲੈਕੇ,
ਚੁੱਪ   ਸੰਵਾਦ    ਛੇੜਦੀ   ਕਿਉਂ  ਹੈ। ( ਹਰਬੰਸ ਮਾਛੀਵਾੜਾ )
ਕਿਉਂ ਰੁਲਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਿਲ ਨੂੰ,
ਫੇਰ  ਖ਼ੁਦ ਹੀ  ਸੰਭਾਲਦੀ  ਕਿਉਂ   ਹੈ।

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ   ਇਲੁਨ        ਫ਼ਿਅ   ਲੁਨ
ਸ਼ੋ  ਰ ਚਿੰ  ਤਤ ਹਿ ਏ  ਸਨੂੰ            ਲੈ    ਕੇ
S  I   S   S           I   S  I  S          S     S
             2  1  2   2           1   2  1  2          2     2
___________      _________      ________

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ           ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ
ਚੁੱ  ਪ ਸੰ    ਵਾ         ਦ ਛੇ  ੜਦੀ             ਕਿਉਂ  ਹੈ।
S  I    S   S         I   S   I  S             S    S
2  1   2    2         1   2  1  2             2     2
__________      __________       ________

ਫ਼ਾ    ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ     ਇਲੁਨ          ਫਿਅ   ਲੁਨ
ਕਿਉਂ  ਰੁਲੌਂ    ਦੀ         ਹਿ ਜ਼ਿੰ   ਦਗੀ            ਦਿਲ   ਨੂੰ
S    I    S   S          I    S   I   S            S     S
2    1    2   2          1    2  1   2             2     2
___________        __________        __________

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ         ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ              ਫ਼ਿਅ   ਲੁਨ
ਫੇ   ਰ ਖ਼ੁਦ  ਹੀ         ਸ ਭਾ  ਲਦੀ               ਕਿਉਂ   ਹੈ
S   I    S   I          I   S   I  S                S     S
2   1   2   1          1   2   1  2                2     2
__________       ___________        __________

ਜਦ  ਉਦਾਸੀ  ਨੇ ਘੇਰਿਆ  ਦਿਲ ਨੂੰ,
ਚੇਤਨਾ   ਨੂੰ  ਜਗਾ   ਲਿਆ   ਆਪਾਂ।
             ਦਿਨ ਹਨੇਰੇ ਚ ਜਦ ਵੀ ਗੁੰਮ ਹੋਇਆ,
ਰਾਤ   ਨੂੰ   ਰੌਸ਼ਨਾ   ਲਿਆ   ਆਪਾਂ।  ( ਸਤੀਸ਼  ਗੁਲਾਟੀ )

ਫ਼ਾ    ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਿਅ   ਲੁਨ
ਜਦ   ਉਦਾ   ਸੀ         ਨਿ ਘੇ ਰਿਆ       ਦਿਲ   ਨੂੰ
S     I   S  S          I   S  I  S        S     S
2     1   2  2         1   2  1  2        2     2
____________     ________     ________

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਿਅ   ਲੁਨ
ਚੇ   ਤਨਾ   ਨੂੰ         ਜਗਾ  ਲਿਆ         ਆ     ਪਾਂ
S   I   S   S         I   S  I  S          S     S
2   1   2   2         1   2  1  2          2     2
__________      __________     _________

ਫ਼ਾ    ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ     ਇਲੁਨ        ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ
ਦਿਨ  ਹਨੇ   ਰੇ           ਚ ਜਦ  ਵਿ ਗੁਮ      ਹੋ     ਯਾ
S    I   S  S           I   S    I    S        S     S
2    1   2  2          1   2    1    2        2     2
__________       ___________     ________

ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ         ਫ਼ਿਅ   ਲੁਨ
ਰਾ ਤ ਨੂੰ    ਰੌ          ਸ਼ਨਾ  ਲਿਆ          ਆ    ਪਾਂ


ਪਿਆਰ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਤੁਹਾਡਾ ਆਪਣਾ- ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਨੋਟ -