ਬਹਿਰ ਮੁਤਦਾਰਿਕ-ਤਕਤੀਹ

ਬਹਿਰ- ਮੁਤਦਾਰਿਕ ਦੇ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਤਕਤੀਹ

ਬਹਿਰ- ਮੁਤਦਾਰਿਕ, ਇਹ ਬਹਿਰ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਬੜੀ ਪ੍ਰਚਲਤ ਹੈ, ਆਵੋ ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬੀ ਚ ਵਰਤੇ ਗਏ, ਬਹਿਰ ਮੁਤਦਾਰਿਕ ਦੇ ਕੁਝ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਤਕਤੀਹ ਕਰੀਏ-

1 ਬਹਿਰ- ਮੁਤਦਾਰਿਕ ਸਾਜਦਾਂ ( ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਰੁਕਨੀ ) ਜਾਂ ਬਹਿਰ ਮੁਤਦਾਰਿਕ ਮੁਸੰਮਨ ਮੁਜ਼ਾਇਫ਼ ਸਾਲਿਮ-
ਰੁਕਨ- ਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ
         ਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲੁਨ
         ਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲੁਨ
         ਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ

ਬੁੱਤ  ਤਰਾਸ਼ਣ  ਦੀ  ਮੇਰੀ ਅਦਾ ਹੀ ਸਹੀ,
ਮੈਂ ਤਰਾਸ਼ੀ ਗਿਆ,ਜਦ ਸੀ  ਮਿਲਿਆ ਕੁਈ,
  ਪਰਖਣੇ ਦੀ ਘੜੀ ਜਦ ਵੀ ਆਈ ਤਾਂ ਫਿਰ,
ਲਾਪਤਾ  ਮੈਂ, ਉਹ ਸਭ ਦਾ ਖ਼ੁਦਾ ਹੋ ਗਿਆ। ( ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੀਰਤ )

ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ    ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਬੁਤ ਤਰਾ       ਸ਼ਣ ਦਿ  ਮੇ    ਰੀ  ਅਦਾ       ਹੀ  ਸਹੀ
S   I  S        S   I   S     S  I  S         S  I  S
2  1   2       2   1   2     2  1  2         2  1  2
_______   _______    ______      ________

ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ ਇਲੁਨ
ਮੈਂ  ਤਰਾ        ਸ਼ੀ  ਗਿਆ       ਜਦ ਸਿ ਮਿਲਿ  ਆ ਕੁਈ
S  I  S        S   I  S        S   I    S      S  I  S
             2  1  2        2  1  2        2   1    2      2  1  2
_______     _______    _______     _______

ਫ਼ਾ   ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਪਰ ਖਣੇ          ਦੀ  ਘੜ੍ਹੀ        ਜਦ ਵਿ ਆ      ਈ  ਤ ਫਿਰ
S  I  S          S   I  S        S   I    S       S  I    S
             2  1  2         2   1  2        2   1   2        2  1    2
______      _______      _______     _________

ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਲਾ  ਪਤਾ        ਮੈਂ  ਉ  ਸਭ      ਦਾ   ਖ਼ੁਦਾ        ਹੋ   ਗਿਆ
S   I  S        S  I    S        S   I  S         S   I   S
             2  1  2       2  1   2         2  1   2        2   1   2
______      _______      _______      ________

ਰਾਤ  ਦਾ  ਵਕ਼ਤ   ਹੈ , ਨਾ   ਪਰਿੰਦੇ  ਉਡਾ,
ਰਹਿਮ ਕਰ ਹੁਣ ਇਹ ਉਡਕੇ ਕਿੱਧਰ ਜਾਣਗੇ,
ਇਹ   ਹਨੇਰੇ   ਚ   ਉਡਣਾ   ਨਹੀਂ  ਜਾਣਦੇ,
ਹਾਦਸੇ   ਸੰਗ   ਇਨ੍ਹਾਂ  ਦੇ  ਗੁਜ਼ਰ   ਜਾਣਗੇ। ( ਦਾਦਰ ਪੰਡੋਰਵੀ )

ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਰਾ  ਤਦਾ       ਵਕ਼  ਤ ਹੈ      ਨਾ  ਪਰਿੰ        ਦੇ  ਉਡਾ
S   I  S       S  I   S        S   I  S        S  I  S
             2  1  2       2  1   2        2   1  2        2  1  2
______    ________    ______      _______

ਫ਼ਾ   ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ   ਇਲੁਨ    ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਰਹਿ  ਮ ਕਰ    ਹੁਣ  ਇ ਉਡ   ਕੇ   ਕਿਧਰ     ਜਾ   ਣਗੇ
S    I    S     S    I   S      S   I   S      S  I   S
2   1    2     2    1   2      2   1   2      2  1   2
________    _______    _______   ________

ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਇਹ ਹਨ੍ਹੇ         ਰੇ   ਚ ਉਡ     ਕੇ   ਕਿਧਰ     ਜਾ  ਣਗੇ
S   I  S         S   I    S       S   I  S      S  I  S
             2  1  2          2  1    2       2   1  2      2  1  2
_______      _______     _______   _______

ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਹਾ   ਦਸੇ         ਸਗ  ਇਨ੍ਹਾਂ      ਦੇ    ਗੁਜ਼ਰ     ਜਾ  ਣਗੇ
             S   I   S         S    I  S       S    I  S      S  I   S
2   1   2         2    1  2       2   1   2     2  1   2
_______      _______     ________    _______

2 ਬਹਿਰ- ਮੁਤਦਾਰਿਕ ਮੁਸੰਮਨ ( ਅੱਠ ਰੇਕਨੀ ) ਸਾਲਿਮ
ਰੁਕਨ- ਫ਼ਾਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ
                       ਫ਼ਾਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲੁਨ

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਹੈ ਇਹ ਕੈਸਾ ਸਫ਼ਰ,
ਹਮਸਫ਼ਰ  ਹਮਸਫ਼ਰ  ਨਾ ਪੁਰਾਣੇ  ਰਹੇ।
ਜ਼ਾਬਤੇ  ਤੋਂ  ਪਰ੍ਹਾਂ  ਤੇਜ਼   ਤੂਫ਼ਾਨ    ਹੈ,
ਜ਼ਾਬਤੇ   ਵਿਚ  ਹਮੇਸ਼ਾਂ  ਨਿਤਾਣੇ  ਰਹੇ। ( ਸੁਭਾਸ਼ ਕਲਾਕਾਰ )

ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਜਿੰ  ਦਗੀ        ਦਾ   ਸਫ਼ਰ        ਹੈ  ਇ  ਕੈ        ਸਾ   ਸਫ਼ਰ
S   I   S        S   I   S         S  I    S        S   I  S
2   I   2        2   1   2         2  1   2         2   1  2
_______      ________    ________     ________

ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ         ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ         ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਹਮ  ਸਫ਼ਰ       ਹਮ  ਸਫ਼ਰ         ਨਾ  ਪੁਰਾ           ਣੇ    ਰਹੇ
S    I   S       S   I   S           S   I  S           S   1   S
             2   1   2       2   1   2           2   1  2           2   1   2  
_______    ________       _______        __________

ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ         ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ         ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ         ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਜ਼ਾ    ਬਤੇ         ਤੋਂ    ਪਰ੍ਹਾਂ          ਤੇ   ਜ਼  ਤੂ         ਫ਼ਾ   ਨ  ਹੈ
S   I  S          S   I  S           S   I   S         S   I    S
            2   1   2         2   1   2          2   1   2         2   1    2
_______     ________      _________    __________

ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਾ   ਇਲੁਨ        ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਜ਼ਾ   ਬਤੇ          ਵਿਚ  ਹਮੇ          ਸ਼ਾਂ   ਨਿਤਾ        ਣੇ    ਰਹੇ
S   I  S       S  I   S            S   I   S        S   I   S
            2   1  2          2  1   2            2   1   2        2   I    2
______       ________       ________      ________

ਹਰ ਘੜੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਗ਼ਜ਼ਲ ਹੋ ਗਈ,
ਜ਼ਿੰਦਗੀ  ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ  ਗ਼ਜ਼ਲ ਹੋ ਗਈ।
ਸਾਂਭ ਰੱਖੀ ਅਸੀਂ  ਦਿਲ ਚ  ਸੰਵੇਦਨਾ,
ਜਦ ਕਹੀ ਖ਼ੂਬਸਰਤ ਗ਼ਜ਼ਲ ਹੋ ਗਈ। ( ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਨੋਟ )

ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਹਰ  ਘੜੀ        ਖ਼ੂ   ਬਸੂ       ਰਤ  ਗ਼ਜ਼ਲ     ਹੋ   ਗਈ
S   I   S        S   I   S      S   I    S      S   I  S
             2   1  2         2  1   2      2   1    2      2   1  2
______       _______    ________   _______

ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ    ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਜ਼ਿੰ  ਦਗੀ        ਖ਼ੂ   ਬਸੂ          ਰਤ   ਗ਼ਜ਼ਲ     ਹੋ   ਗਈ
2   1  2        2   1  2          2    1    2      2  1  2
_______     _______       ________     _______

ਫ਼ਾ   ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਾ    ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਸਾਂ  ਭ ਰੱ          ਖੀ   ਅਸੀਂ         ਦਿਲ  ਚ ਸੰ         ਵੇ   ਦਨਾ
S  I  S       S   I  S           S    I   S        S   I  S
_______       _______       _________     _______

ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਜਦ  ਕਹੀ       ਖ਼ੂ   ਬਸੂ       ਰਤ  ਗ਼ਜ਼ਲ      ਹੋ   ਗਈ
S   I  S         S   I  S       S  I   S        S   I  S
2  1  2         2   1  2       2  1   2        2   1  2
______   ________      ________    _______
3 ਬਹਿਰ - ਮੁਤਦਾਰਿਕ ਮੁਸੱਦਸ ( ਛੇ ਰੁਕਨੀ ) ਸਾਲਿਮ   ਰੁਕਨ- ਫਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ
           ਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ

ਹਰ  ਸਮੇਂ  ਕੋਲ ਹੀ  ਵੇਖਦਾਂ,
ਫ਼ਾਸਲਾ  ਫ਼ਾਸਲਾ  ਹੀ  ਨਹੀਂ।
ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ  ਲੱਖ  ਮੈਂ   ਕੀਤੀਆਂ,
ਦਰਦ ਦਾ ਤਰਜ਼ੁਮਾ ਹੀ ਨਹੀਂ। ( ਦਵਿੰਦਰ  ਪੂਨੀਆਂ )


ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਹਰ   ਸਮੇਂ      ਕੋ  ਲ  ਹੀ      ਵੇ    ਖਦਾਂ
S    I   S     S   I   S       S  I   S
2   1   2     2    1    2     2   1  2
_______   ________    _______

ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਫ਼ਾ  ਸਲਾ        ਫ਼ਾ   ਸਲਾ       ਹੀ  ਨਹੀਂ
S  I  S         S   I   S       S  I  S
2  1  2         2   1   2       2  1  2
_______    ________    _______

ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਕੋ   ਸ਼ਿਸ਼ਾਂ        ਲੱ   ਖ  ਮੈਂ        ਕੀ  ਤਿਆਂ
S   I  S         S   I   S         S   I  S
2  1  2          2  1   2          2  1  2    
_______     _______       _______

ਫ਼ਾ   ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਦਰ  ਦ  ਦਾ     ਤਰ  ਜ਼ਮਾਂ        ਹੀ  ਨਹੀਂ
S    I   S       S   I   S        S  I  S
2    1   2       2  1   2        2  1  2
_______     _______    ________
4 ਬਹਿਰ- ਮੁਤਦਾਰਿਕ ਮਕ਼ਤੂਅ - ਬਹਿਰ  ਮੁਤਦਾਰਕ  ਤੇ ਜਦੋਂ ਕ਼ਤਅ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਦੇ ਰੁਕਨ ਫ਼ਾਇਲੁਨ, ਫ਼ਿਅਲੁਨ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਅਰੂਜ਼ ਵਿਚ ਫ਼ਿਅਲੁਨ ਫ਼ਿਅਲੁਨ ਵਾਲੀਆਂ ਇਹ ਬਹਿਰਾਂ ਦਰਅਸਲ ਪਿੰਗਲ
 ਤੋਂ ਹੀ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਅਸਲ ਵਿਚ ਵਰਣਕ ਛੰਦ ਹਨ, ਇਸਦੇ ਅੱਖਰ ਗਿਣਕੇ ਹੀ ਇਸਦਾ ਵਜ਼ਨ ਪੂਰਾ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,ਇਸ ਬਹਿਰ ਤੇ ਅਰੂਜ਼ ਦੇ ਸਖਤ ਬੰਧਨ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ।ਇਸ ਬਹਿਰ ਦੇ ਰੁਕਨਾਂ ਦੀ
ਦੀ ਵੀ ਗਿਣਤੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਨਹੀਂ, ਸ਼ਾਇਰ ਅਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਜਿੰਨੇ ਮਰਜ਼ੀ ਰੁਕਨ ਵਰਤ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੇਠਾਂ ਇਸ ਬਹਿਰ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਵੰਨਗੀਆਂ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ-

1   ਇਕ ਤੁਕ ਚ  ਅੱਠ  ਫ਼ਿਅਲੁਨ

 ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਡੁੱਲ੍ਹੇ ਘਰ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਬਿਨ ਖਿੜਕੋਂ ਹੀ ਦਰ ਹੁੰਦੇ ਸਨ,  
 ਧੁੱਦਲ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਰਾਹਾਂ ਵਿਚ, ਆਸੇ ਪਾਸੇ  ਸਰ  ਹੁੰਦੇ ਸਨ। (ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੋਹਾਰਵਾਲਾ )

ਖ਼ੁੱਲ੍ਹੇ   ਡੁੱਲ੍ਹੇ  ਘਰ ਹੁੰ   ਦੇ ਸਨ
             SS  SS       SS    SS

ਬਿਨਖਿੜ ਕੋਂ ਹੀ  ਦਰ ਹੁੰ   ਦੇ ਸਨ
             SS      SS     S S       SS

ਧੁੱਦਲ    ਹੁੰਦੀ   ਸੀ ਰਾ   ਹਾਂ ਵਿਚ
SS      SS     SS       SS

ਆਸੇ   ਪਾਸੇ    ਸਰ ਹੁੰ     ਦੇ ਸਨ
SS     SS     SS        SS

2 ਇਕ ਤੁਕ ਚ ਸਾਢ੍ਹੇ ਸੱਤ ਫ਼ਿਅਲੁਨ

ਹੱਥ ਪੈਮਾਨਾ  ਫ਼ੜਕੇ ਸਾਕੀ, ਕਾਣੀਂ ਵੰਡ ਨ ਕਰਿਆ ਕਰ,
ਠਾਕੁਰ ਨੂੰ ਇਕ ਤੇਰੇ ਦਰ ਤੇ,ਪਿਆਸ ਬੁਝਾਉਂਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ( ਨਰਿੰਦਰ  ਠਾਕੁਰ )

ਹਥ ਪੈ  ਮਾਨਾ   ਫ਼ੜਕੇ   ਸਾਕੀ
 S S   S S    S S    S S

ਕਾਣੀ  ਵੰਡ ਨ  ਕਰਿਆ  ਕਰ
 S S     S S    S S   S

ਠਾਕੁਰ   ਨੂੰ ਇਕ   ਤੇਰੇ   ਦਰ    ਤੇ
 S S     S S    S S   S S  S

ਪਾਸ ਬੁ   ਝੌਣੀਂ    ਪੈਂਦੀ    ਹੈ
S S      S S   S S     S

3 ਇਕ ਤੁਕ ਚ ਸੱਤ ਫ਼ਿਅਲੁਨ

ਇਕ  ਪੱਤੇ   ਦੇ  ਪਿੰਡੇ ਉੱਤੇ  ਕੀ  ਲਿਖੀਆਂ  ਕਵਿਤਾਵਾਂ,
ਦਰ-ਦਰ, ਥਾਂ-ਥਾਂ ਪਲ-ਪਲ ਉਸਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਰੋਲ ਹਵਾਵਾਂ। ( ਦਾਦਰ ਪੰਡੋਰਵੀ )

ਇਕ ਪੱ    ਦੇ ਪਿੰ   ਡੇ ਉੱ     ਤੇ ਕੀ
S  S      S  S   S  S    S  S

ਕੀ ਲਿਖਿ   ਆਂ ਕਵਿ    ਤਾਵਾਂ
S  S        S  S     S  S

ਦਰ-ਦਰ   ਥਾਂ-ਥਾਂ   ਪਲ-ਪਲ  ਉਸਨੂੰ
  S  S    S  S     S  S      S  S

ਦਿੱਤਾ     ਰੋਲ ਹ      ਵਾਵਾਂ
S  S      S  S      S  S

4 ਇਕ ਤੁਕ ਚ ਪੌਣੇਂ ਸੱਤ ਫ਼ਿਅਲੁਨ

ਖੌਰ੍ਹੇ   ਲੋਕੀ ਕਿੰਝ  ਸੰਭਾਲਣ ਸੁਪਨੇ  ਲੱਖ ਹਜ਼ਾਰ,
ਸਾਡੀ ਅੱਖ ਤੋਂ ਸਹਿ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਕ ਹੰਝੂ ਦਾ ਭਾਰ। ( ਸਿਮਰਨਜੋਤ ਮਾਨ )

ਖੌਰ੍ਹੇ   ਲੋਕੀ  ਕਿੰਝ ਸ   ਭਾਲਣ  
             S S   S S   S  S    S S

ਸੁਪਨੇ    ਲੱਖ ਹ  ਜ਼ਾਰ
S S     S S     S I

ਸਾਡੀ   ਅਖ ਤੋਂ    ਸਹਿ ਨਾ   ਹੋਵੇ
S S      S  S      S  S   S S

ਇਕ ਹੰ   ਝੂ ਦਾ      ਦਾ ਭਾ  ਰ
  S  S    S S       S S   I

5 ਇਕ ਤੁਕ ਚ ਸਾਢ੍ਹੇ  ਛੇ ਫ਼ਿਅਲੁਨ

ਰੁਸਵਾਈ   ਦੇ  ਪੱਥਰ  ਕਰਦੇ   ਜ਼ਖ਼ਮੀਂ  ਰੂਹਾਂ  ਨੂੰ,
ਇਸ਼ਕ ਕਹਾਵੇ ਕ਼ਾਫ਼ਰ ਪਰ ਦਿਲ  ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਹੈ। ( ਅਨੂੰ  ਬਾਲਾ )

ਰੁਸਵਾ  ਈ ਦੇ   ਪੱਥਰ   ਕਰਦੇ
S S    S S    S S    S S

ਜ਼ਖ਼ਮੀਂ   ਰੂਹਾਂ     ਨੂੰ
S S    S S      S

ਇਸ਼ਕ ਕ  ਹਾਵੇ  ਕਾਫ਼ਰ   ਪਰ ਦਿਲ
S S      S S    S S     S  S

ਦੀ ਮਜ    ਬੁਰੀ   ਹੈ
 S  S    S S   S

6 ਇਕ ਤੁਕ ਚ ਛੇ ਫ਼ਿਅਲੁਨ

ਸੋਚ  ਸਮਝਕੇ  ਪਾਈਂ  ਨੈਣੀ  ਸੁਪਨੇ  ਨੂੰ ਤੂੰ,
ਰੁਲਦਾ ਹੀ ਨਾ ਰਹਿ ਜਾਏ ਕੋਈ ਖ਼ਾਬ ਕਿਤੇ। ( ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਅਮਰ )

ਸੋਚ ਸ   ਮਝਕੇ   ਪਾਈਂ
S  S    S  S   S  S

ਨੈਣੀਂ    ਸੁਪਨੇ    ਨੂੰ ਤੂੰ
S S    S S     S S

ਰੁਲਦਾ   ਹੀ ਨਾ   ਰਹਿ  ਜਾ
S S     S S       S S

ਏ ਕੋ   ਈ  ਖ਼ਾ   ਬ ਕਿਤੇ
S S    S  S     S S

7 ਇਕ ਤੁਕ ਚ ਸਾਢ੍ਹੇ ਪੰਜ ਫ਼ਿਅਲੁਨ

ਅਪਣੇ  ਹਾਸੇ  ਤੇਰੀ  ਝੋਲੀ ਪਾ ਦੇਵਾਂ,
ਪੈ ਜਾਵਣ ਗ਼ਮ ਤੇਰੇ ਮੇਰੇ ਪੱਲੇ ਵਿਚ।  ( ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ  ਭਨੋਟ )

ਅਪਣੇ  ਹਾਸੇ   ਤੇਰੀ
S S   S S   S S

ਝੋਲੀ    ਪਾ ਦੇ   ਵਾਂ
S S    S S    S

ਪੈ ਜਾ   ਵਣ  ਗ਼ਮ  ਤੇਰੇ
S S    S  S      S S

ਮੇਰੇ    ਪੱਲੇ    ਵਿੱਚ
S S   S S    S

8 ਇਕ ਤੁਕ ਵਿਚ ਚਾਰ ਫ਼ਿਅਲੁਨ

ਜਿੰਦੇ  ਕੇਹੇ  ਪੈਰ   ਤੂੰ   ਦਿੱਤੇ,
ਖ਼ਾਬਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਭਟਕਣ ਵਾਲੇ। ( ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ )

ਜਿੰਦੇ   ਕੇਹੇ   ਪੈਰ ਤੁ   ਦਿੱਤੇ,
S S   S S   S S     S S

ਖ਼ਾਬਾਂ  ਵਿਚ ਵੀ   ਭਟਕਣ   ਵਾਲੇ
S S     S  S     S S     S S

9 ਇਕ ਤੁਕ ਚ ਸਾਢ੍ਹੇ  ਤਿੰਨ ਫ਼ਿਅਲੁਨ

ਰਿਸ਼ਤੇ   ਬੇ ਇਤਬਾਰੇ   ਨੇ,
ਹਰ ਰਿਸ਼ਤਾ ਇਕ ਸੌਦਾ ਹੈ। ( ਤ੍ਰੈਲੋਚਨ  ਲੋਚੀ )

ਰਿਸ਼ਤੇ    ਬੇ ਇਤ   ਬਾਰੇ   ਨੇ
S S      S S     S S    S

ਹਰ ਰਿਸ਼  ਤਾ ਇਕ   ਸੌਦਾ   ਹੈ
S  S      S  S    S S   S

IO ਇਕ ਤੁਕ ਚ ਤਿੰਨ ਫ਼ਿਅਲੁਨ

ਖਾਲੀ    ਖਾਲੀ  ਥਾਵਾਂ,
ਪੱਲੇ ਵਿਚ ਨੇ ਹਾਅਵਾਂ। ( ਅਮਰਜੀਤ  ਕੌਰ  ਅਮਰ )

ਖਾਲੀ   ਖਾਲੀ   ਥਾਵਾਂ
S S    S S    S S

ਪੱਲੇ     ਵਿਚ ਨੇ   ਹਾਵਾਂ
S S    S S      S S

11 ਇਕ ਤੁਕ ਚ ਦੋ ਫ਼ਿਅਲੁਨ

ਚੋਰੀ   ਚੋਰੀ
ਬਹੁਤਾ ਫ਼ਲਿਆ ( ਦਵਿੰਦਰ  ਪੂਨੀਆਂ )

ਚੋਰੀ     ਚੋਰੀ
S S     S S

ਬਹੁਤਾ   ਫ਼ਲਿਆ
S  S     S  S

11 ਇਕ ਤੁਕ ਪੌਣੇਂ ਦੋ ਫ਼ਿਅਲੁਨ

ਇਕ  ਮੁਸਕਾਨ
ਇਕ   ਸੰਕੇਤ ( ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆਂ )

ਇਕ ਮੁਸ    ਕਾਨ
S  S       S I

ਇਕ ਸੰ     ਕੇਤ
S  S      S I

12  ਇਕ ਤੁਕ ਚ ਇਕ ਫ਼ਿਅਲੁਨ

ਸੱਜਣਾ
ਆਣਾ

ਸਜਣਾ
S S

ਆ