ਬਹਿਰ ਮੁਨਸਰਹਿ-ਤਕਤੀਹ

ਬਹਿਰ- ਮੁਨਸਰਹਿ- ਇਹ ਬਹਿਰ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਤੇ ਮਫ਼ਊਲਾਤੁ ਦੇ ਰੁਕਨਾਂ ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਚ ਅਜੇ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ , ਭਾਂਵੇਂ ਇਸਦੇ ਰੁਕਨਾਂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਹੀਂ। ਇਸਦੇ ਕੁਝ ਇਕ
ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਤਕਤੀਹ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ।

1 ਬਹਿਰ- ਮੁਨਸਰਹਿ ਮੁਸੰਮਨ (ਅੱਠ ਰੁਕਨੀ )  ਸਾਲਿਮ

ਰੁਕਨ- ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਮਫ਼ਊਲਾਤੁ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਮਫ਼ਊਲਾਤੁ
        ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਮਫ਼ਊਲਾਤੁ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਮਫ਼ਊਲਾਤੁ

ਜੇ ਮੁਸਕਲਾਂ ਹੀ ਨਾ ਹੋਣ ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ ਬੇਕਾਰ,
ਨਾ ਲੁਤਫ਼ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਤ ਦਾ ਜੇ ਨ ਹੋਵੇਗੀ ਹਾਰ। ( ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਨੋਟ )

ਮੁਸ ਤਫ਼ ਇਲੁਨ       ਮਫ਼  ਊ  ਲਾਤੁ      ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ      ਮਫ਼  ਊ  ਲਾਤੁ
ਜੇ   ਮੁਸ਼  ਕਲਾਂ        ਹੀ   ਨਾ  ਹੋਣ       ਤਾਂ   ਜ਼ਿੰ   ਦਗੀ       ਹੈ   ਬੇ  ਕਾਰ
S   S    I  S         S   S   S  I       S    S    I  S        S  S  S  I
2   2    1  2         2   2   2  1       2    2    1  2        2  2  2  1
_________       ___________   ___________    __________

ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ      ਮਫ਼  ਊ  ਲਾਤੁ       ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ      ਮਫ਼  ਊ  ਲਾਤੁ
ਨਾ   ਲੁਤ  ਫ਼ ਔਂ       ਦਾ    ਹੈ ਜਿੱਤ        ਦਾ    ਜੇ   ਨ  ਹੋ       ਵੇ   ਗੀ  ਹਾਰ
S   S     I   S        S   S  S  I         S     S   I   S       S    S   S I
___________      _________     ____________    __________
2 ਬਹਿਰ- ਮੁਨਸਰਹਿ ਮੁਸੰਮਨ  ( ਅੱਠ ਰੁਕਨੀ )  ਮਤਵੀ ਮਕਸੂਫ਼ ( ਤੈ ਤੇ ਕਸਫ਼ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ ਨਾਲ )

ਰੁਕਨ- ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲੁਨ ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ
       ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲੁਨ ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ  ਫ਼ਾਇਲੁਨ


ਹੂਕ  ਉਸੇ  ਚੋਂ   ਉਠੇ, ਗੀਤ   ਉਸੇ  ਚੋਂ  ਛਿੜੇ,
ਰੂਹ ਉਹ ਬਣੇ ਬੰਸਰੀ, ਜਿਹੜੀ ਸਤਾਈ ਗਈ।
ਤਾਂ  ਕਿ ਜ਼ਮਾਨਾ  ਕਿਤੇ, ਮੈਂਨੂੰ ਭੁਲਾ  ਨਾ  ਦਵੇ,
ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ  ਗ਼ਜ਼ਲ ਮੈਂ ਕਹੀ,ਹੋਂਦ  ਜਤਾਈ  ਗਈ।  ( ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ  ਭਨੋਟ )

ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲਨ     ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਹੂ   ਕ   ਉਸੇ        ਚੋਂ   ਉਠੇ        ਗੀ  ਤ  ਉਸੇ          ਚੋਂ   ਛਿੜੇ
S  I     I  S        S   I  S        S   I   I  S          S   I  S
2  1    1  2        2   1  2        2   1  1   2         2   1  2
_________    ________     _________       ________

ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਰੂ    ਉ  ਬਣੇ       ਬੰ   ਸਰੀ         ਜਿਹ ੜਿ ਸਤਾ        ਈ  ਗਈ
S    I   I  S       S   I  S         S   I    I  S         S  I  S
_________    ________     __________    ________

ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਤਾਂ ਕਿ   ਜ਼ਮਾ        ਨਾ  ਕਿਤੇ        ਮੈਂ   ਨੁ   ਭੁਲਾ       ਨਾ   ਦਵੇ
S   I    I  S        S    I   S       S   I    I  S       S    I  S
2   1   1  2        2    1   2       2   1   1  2       2    1  2
_________     ________     __________    _________

ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਕ੍ਰਿਸ਼  ਨ  ਗ਼ਜ਼ਲ      ਆ   ਖਕੇ           ਹੋਂ   ਦ   ਜਤਾ       ਈ   ਗਈ
S     I   I   S       S    I   S          S   I    I   S       S    I  S
2     1   1   2      2    1   2          2   1   1   2       2    1  2
__________     _________     ___________    ________

ਜ਼ੁਲਫ਼  ਸੰਵਾਰੀ  ਗਈ,  ਰਾਤ ਨਿਖਾਰੀ  ਗਈ,
ਦਰਦ ਸੀ ਕੰਮ ਆਇਆ, ਰਾਤ ਗੁਜ਼ਾਰੀ ਗਈ। ( ਡਾ, ਜਗਤਾਰ )

ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਜ਼ੁਲ  ਫ਼  ਸਵਾ         ਰੀ  ਗਈ         ਰਾ   ਤ   ਨਿਖਾ     ਰੀ   ਗਈ
S    I   I  S          S  I  S          S    I    I   S     S   I   S
             2   1   1  2          2  1  2          2    1   1   2     2   1   2
__________      _________   __________    ________

ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ
ਦਰ  ਦ  ਹਿ ਕਮ      ਆ  ਇਆ        ਰਾ   ਤ  ਗੁਜ਼ਾ       ਰੀ  ਗਈ
S   I    I    S       S    I  S         S   I    I  S        S  I  S
2  1    1    2       2    1  2         2   1   1  2        2  1  2
_________     ________       __________    ________

ਬਹਿਰ- ਮੁਨਸਰਹਿ ਮੁਸੰਮਨ( ਅੱਠ  ਰੁਕਨੀ ) ਮਤਵੀ - ਮਜਦੂਅ - ਮਨਹੂਰ ( ਤੈ- ਜਦਅ - ਨੁਹਰ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ ਨਾਲ )
ਰੁਕਨ- ਮੁਫ਼ਤੁਇਲਿਨ  ਫ਼ਾਇਲਾਤੁ  ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ ਫ਼ਿਅ
        ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁ   ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ ਫ਼ਿਅ

ਸੋਚ  ਮਿਰੀ ਇਸ  ਕਦਰ  ਵਿਸ਼ਾਲ ਕਰੇਗਾ,
ਕਾਵਿ  ਮਿਰੇ  ਕਾਲ  ਨੂੰ  ਅਕਾਲ  ਕਰੇਗਾ।  
ਭਾਲ ਕਰੇ ਹਰ ਕੋਈ ਹੀ ਅਪਣੀ ਦਵਿੰਦਰ,
ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਧੋਖਾ ਅਪਣੇ ਨਾਲ ਕਰੇਗਾ। ( ਦਵਿੰਦਰ  ਪੂਨੀਆਂ )

ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁ        ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ     ਫ਼ਿਅ
ਸੋ    ਚ  ਮਿਰੀ      ਇਸ ਕਦਰ ਵਿ        ਸ਼ਾ  ਲ   ਕਰੇ       ਗਾ
S    I    I  S       S   I   S  I          S   I   I  S       S
2    1   1  2       2   1   2  1         2   1  1  2       2
__________    _________      __________  _______

ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ   ਇਲਾ  ਤੁ      ਮੁਫ਼  ਤੁ    ਇਲੁਨ      ਫ਼ਿਅ
ਕਾ   ਵਿ  ਮਿਰੇ         ਕਾ   ਲ ਨੂੰ  ਅ      ਕਾ   ਲ    ਕਰੇ         ਗਾ
S    I    I  S         S    I   S  I        S   I     I   S        S
2    1   1  2         2    1   S  1       2   1    1    2       2
__________     ___________   ____________  _______

ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁ        ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ      ਫ਼ਿਅ
ਭਾ   ਲ   ਕਰੇ         ਹਰ ਕੁਈ   ਹਿ       ਅਪ  ਣਿ  ਦਵਿੰ        ਦਰ
S    I    I  S         S  I  S    I         S    I    I   S        S
2    1   1  2         2  1  2    1         2   1    1   2        2
__________      __________     ___________    _____

ਮੁਫ਼  ਤੁ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁ        ਮੁਫ਼  ਤੁ   ਇਲੁਨ       ਫ਼ਿਅ
ਇਸ  ਤੁ  ਬਿਨਾਂ       ਧੋ   ਖ ਅਪ ਣੁ         ਨਾ   ਲ   ਕਰੇ         ਗਾ
S    I    I   S        S   I   S  I          S    I    I  S         S
2    1   1   2        2   1   2  1         2    1    1  2         2
__________     ___________    __________     _____