ਬਹਿਰ ਕਾਮਿਲ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ੇ ਰੂਪਾਂ ਸਮੇਤ

 ਬਹਿਰ ਕਾਮਿਲ ਦੇ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ੇ ਰੂਪਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ -ਕਾਮਿਲ ਅਰਥ ਹੈ  ਮੁਕੰਮਲ । ਕਾਮਿਲ ਇਸ ਬਹਿਰ ਦਾ ਨਾਂ ਏਸ ਕਰਕੇ ਪਿਆ ਕਿ ਇਹ ਬਹਿਰ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ  ਲਿਖੀ ਗਈ , ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਰੂਜ਼ ਦੇ ਬਾਨੀ ਖ਼ਲਿਲ ਬਿਨ ਅਹਿਮਦ ਨੇ ਇਸਨੂੰ
ਈਜ਼ਾਦ ਕੀਤਾ ਸੀ , ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਈ ਜ਼ਿਹਾਫ਼  ਵਰਤਿਆਂ । ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਬਹਿਰ ਨੂੰ , ਇਸ ਰੁਕਨ ਦੀ ਬਣਤਰ  ਮੂਸ਼ਕਲ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸਨੂੰ ਨਹੀਂ ਅਪਣਾਇਆ , ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਬਹਿਰ  ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ  ਕਈ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਨੇ  ਸਫ਼ਲਤਾ
ਸਹਿਤ ਨਿਭਾਈ ਹੈ । ਲਉ ਪੇਸ਼ ਹੈ ਬਹਿਰ ਕਾਮਿਲ ਦੇ ਗ਼ਿਹਾਫ਼ੇ ਰੂਪਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ-

     1     ਬਹਿਰ-  ਕਾਮਿਲ ਮੁਸੰਮਨ ਸਾਲਿਮ
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ    ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ    ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ   ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ
IISIS                IISIS         IISIS          IISIS
11212               11212        11212        11212

    2       ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ  ਮੁਸੰਮਨ    ਮੁਰੱਫ਼ਲ   ( ਤਰਫ਼ੀਲ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ ਨਾਲ )
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ    ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ    ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ    ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ
    IISIS           IISIS            IISIS         IISISS
                           ( ਤਰਫ਼ੀਲ )
  11212              11212            11212        112122

  3  ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ ਮੁਸੰਮਨ  ਮਜ਼ਾਲ ( ਇਜ਼ਾਲ  ਜ਼ਿਹਾਫ਼  ਨਾਲ )
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ     ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ        ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ      ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲਾਂ
IISIS              IISIS               IISIS           IISISI
                                ( ਇਜ਼ਾਲ )
11212             11212             11212          112121

  4 ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ ਮੁਸੰਮਨ ਮੁਜ਼ਮਰ ( ਇਜ਼ਮਾਰ  ਜ਼ਿਹਾਫ਼ ਨਾਲ )
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ      ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ      ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ      ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ
IISIS      1 ISIS                 IISIS          SSIS
                      ( ਇਜ਼ਮਾਰ )
11212          11212                  11212          2212


 5 ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ ਮੁਸੰਮਨ ਅਵਕ਼ਸ਼ ( ਵਕ਼ਸ਼  ਜ਼ਿਹਾਫ਼ ਨਾਲ  )
ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ     ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ    ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ     ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ
ISIS            IISIS          ISIS            IISIS
(ਵਕ਼ਸ਼ )                  ( ਵਕ਼ਸ਼  )        
1212            11212        1212           11212

 6  ਬਹਿਰ ਕਾਮਿਲ  ਮੁਸੰਮਨ ਅਖ਼ਜ਼ਲ  ( ਖ਼ਜ਼ਲ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ ਨਾਲ )
ਮੁਫ਼ਤਇਲੁਨ      ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ      ਮੁਫ਼ਤਇਲੁਨ       ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ
SIIS              IISIS             SIIS               IISIS
           ( ਖ਼ਜ਼ਲ )                          (  ਖ਼ਜ਼ਲ )
2112             11212            2112              11212

  7 ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ  ਮੁਸੰਮਨ ਅਖ਼ਜ਼ਲ   ਅਵਕ਼ਸ਼ (  ਖ਼ਜ਼ਲ  ਤੇ ਵਕ਼ਸ਼  ਜ਼ਿਹਾਫ਼  ਨਾਲ )
ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ       ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ      ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ       ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ
SIIS                 ISIS           SIIS              ISIS
(ਖ਼ਜ਼ਲ )             ( ਵਕ਼ਸ਼    ( ਖ਼ਜ਼ਲ )           ( ਵਕ਼ਸ਼ )
2112                   1212        2112             1212

 8 ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ  ਮੁਸੰਮਨ  ਮੁਜ਼ਮਰ  ਅਖ਼ਜ਼ਲ ( ਇਜ਼ਮਾਰ  ਤੇ ਖ਼ਜ਼ਲ  ਜ਼ਿਹਾਫ਼  ਨਾਲ )
ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ      ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ       ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ    ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ
SSIS               SIIS               SSIS             SIIS
           ( ਇਜ਼ਮਾਰ )        ( ਖ਼ਜ਼ਲ  )         ( ਇਜ਼ਮਾਰ )     ( ਖ਼ਜ਼ਲ )
2212              2212               2212              2112

  9 ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ  ਮੁਸੰਮਨ  ਮੁਜ਼ਮਰ  ਅਵਕ਼ਸ਼  ( ਇਜ਼ਮਾਰ  ਤੇ  ਵਕ਼ਸ਼  ਜ਼ਿਹਾਫ਼ਾਂ  ਨਾਲ )
ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ       ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ      ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ      ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ
SSIS                   ISIS              ISIS            ISIS
( ਇਜ਼ਮਾਰ )           ( ਵਕ਼ਸ਼  )        ( ਇਜ਼ਮਾਰ )  ( ਵਕ਼ਸ਼ )
2212    1212          2212          1212

  10 ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ  ਮੁਸੰਮਨ  ਮਕ਼ਤੂਅ  (  ਕ਼ਤਅ ਜ਼ਿਹਾਫ਼  ਨਾਲ )
ਫ਼ਿਇਲਾਤੁਨ       ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ         ਫ਼ਿਇਲਾਤੁਨ      ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ
IISS        IISIS     IISS                IISIS
( ਕ਼ਤਅ )                             ( ਕ਼ਤਅ )
1122       11212       1122                11212
 
  11 ਬਹਿਰ -  ਕਾਮਿਲ  ਮੁਸੰਮਨ  ਮਹਜੂਜ  ( ਹਜਜ ਜ਼ਿਹਾਫ਼  ਨਾਲ  )
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ          ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲਨ        ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ      ਫ਼ਿਅਲੁਨ
IISIS                      IISIS                IISIS           SS
                         ( ਹਜਜ )
11212                   11212             11212           22
         
 1 2     ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ  ਮੁਸੱਦਸ ਸਾਲਿਮ
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ        ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ       ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ
IISIS               IISIS               IISIS
11212             11212             11212

   13 ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ   ਮੁਸੱਦਸ  ਮੁਰੱਫ਼ਲ ( ਤਰਫ਼ੀਲ  ਜ਼ਿਹਾਫ਼   ਨਾਲ  )
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ      ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ      ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ
IISIS                 IISIS             IISISS
                                         ( ਤਰਫ਼ੀਲ )
11212              I1212             112122

   14 ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ  ਮੁਸੱਦਸ    ਮੁਜ਼ਾਲ ( ਇਜ਼ਾਲ  ਜ਼ਿਹਾਫ਼ )
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ         ਮੁਤੁਫ਼ਾੲਲੁਨ       ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲਾਂ
IISIS                 IISIS             IISISI
                          ( ਇਜ਼ਾਲ )
11212              11212             112121

  1 5   ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ  ਮੁਸੱਦਸ  ਮਜ਼ਮਰ ( ਇਜ਼ਮਾਰ  ਜ਼ਿਹਾਫ਼  ਨਾਲ )
ਮੁਤੁਫਾਇਲੁਨ              ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ        ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ
IISIS                     IISIS                SSIS
                     (ਇਜ਼ਮਾਰ )
11212                  11212               2212

   16  ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ  ਮੁਸੱਦਸ  ਅਵਕਸ਼  ( ਵਕ਼ਸ਼  ਜ਼ਿਹਾਫ਼  ਨਾਲ  )
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ         ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ     ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ
IISIS                     IISIS          ISIS
              ( ਵਕ਼ਸ਼  )
11212                11212         1212

  17   ਬਹਿਰ -  ਕਾਮਿਲ   ਮੁਸੱਦਸ   ਅਖ਼ਜ਼ਲ ( ਖ਼ਜ਼ਲ  ਜ਼ਿਹਾਫ਼   ਨਾਲ )
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ        ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ         ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ
IISIS                    IISIS              SIIS
                   ( ਖ਼ਜ਼ਲ ) 11212                  11212              

          11212            11212         2112  

     18 ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ  ਮੁਸੱਦਸ ਅਵਕ਼ਸ਼  ਅਖ਼ਜ਼ਲ ( ਵਕ਼ਸ਼  ਤੇ  ਖ਼ਜ਼ਲ  ਜ਼ਿਹਾਫ਼ ਨਾਲ )

ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ      ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ      ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ
IISIS             ISIS               SIIS
     ( ਵਕ਼ਸ਼ )        ( ਖ਼ਜ਼ਲ )
11212           1212              2112

    19 ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ ਮੁਸੱਦਸ  ਮੁਜ਼ਮਰ    ਅਖ਼ਜ਼ਲ  ( ਇਜ਼ਮਾਰ ਤੇ  ਖ਼ਜ਼ਲ  ਜ਼ਿਹਾਫ਼  ਨਾਲ )

ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ       ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ    ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ
IISIS                 SSIS            SIIS
       ( ਇਜ਼ਮਾਰ )      ( ਖ਼ਜ਼ਲ )
11212               2212    2112

      20 ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ  ਮੁਸੱਦਸ  ਮੁਜ਼ਮਰ  ਅਵਕ਼ਸ਼ ( ਇਜ਼ਮਾਰ ਤੇ  ਵਕ਼ਸ਼  ਜ਼ਿਹਾਫ਼ਾਂ  ਨਾਲ )
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ         ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ       ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ
IISIS                 SSIS         ISIS
         (ਇਜ਼ਮਾਰ )         ( ਵਕ਼ਸ਼ )
11212           2212        1212

     21 ਬਹਿਰ  ਕਾਮਿਲ  ਮੁਸੱਦਸ  ਮਕ਼ਤੂਅ ( ਕ਼ਤਅ  ਜ਼ਿਹਾਫ਼  ਨਾਲ )
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ        ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ        ਫ਼ਿਇਲਾਤੁਨ
IISIS             IISIS        IISS
      ( ਕ਼ਤਅ )
11212         11212        1122

     22 ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ ਮੁਸੱਦਸ  ਮਹਜੂਜ  ( ਹਜਜ ਜ਼ਿਹਾਫ਼  ਨਾਲ )
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ       ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ       ਫ਼ਿਅਲੁਨ
IISIS              IISIS     SS
  ( ਹਜਜ )
11212            11212               22

     23 ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ ਮੁਸੱਦਸ  ਮਕ਼ਤੂਅ  ਮਹਜੂਜ
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ     ਫ਼ਿਇਲਾਤੁਨ       ਫ਼ਿਅਲੁਨ
IISIS              IISS               SS
     ( ਕ਼ਤਅ ) ( ਹਜਜ )
11212           1122                22

   24 ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ ਮੁਰੱਬਾ ਸਾਲਿਮ
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ       ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ
IISIS               IISIS
11212             11212

    25 ਬਹਿਰ-  ਕਾਮਿਲ  ਮੁਰੱਬਾ   ਮੁਰੱਫ਼ਲ  ( ਤਰਫ਼ੀਲ ਜ਼ਿਹਾਫ਼  ਨਾਲ )
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ         ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ
IISIS            IISISS
        ( ਤਰਫ਼ੀਲ )
11212         112122

    26 ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ ਮੁਰੱਬਾ  ਮੁਜ਼ਾਲ ( ਇਜ਼ਾਲ  ਜ਼ਿਹਾਫ਼ ਨਾਲ )
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲਾਂ
IISIS IISISI
( ਇਜ਼ਾਲ )    
11212 112121

     27 ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ ਮੁਰੱਬਾ ਮੁਜ਼ਮਰ  ( ਇਜ਼ਮਾਰ   ਜ਼ਿਹਾਫ਼  ਨਾਲ )
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ
IISIS   SSIS
( ਇਜ਼ਮਾਰ )
11212 2212

     28 ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ  ਮੁਰੱਬਾ  ਅਵਕ਼ਸ਼ ( ਵਕ਼ਸ਼  ਜ਼ਿਹਾਫ਼  ਨਾਲ )
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ
IISIS  ISIS
( ਵਕ਼ਸ਼ )
11212 1212

     29 ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ ਮੁਰੱਬਾ ਅਖ਼ਜ਼ਲ ( ਖ਼ਜ਼ਲ ਜ਼ਿਹਾਫ਼  ਨਾਲ )
ਮੁਤੁਫ਼ਾੲਲੁਨ ਮੁਫ਼ਤੁਇਲੁਨ
IISIS  SIIS
( ਖ਼ਜ਼ਲ )
11212                  2112
   
     30 ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ  ਮੁਰੱਬਾ ਮਕ਼ਤੂਅ  ( ਕ਼ਤਅ ਜ਼ਿਹਾਫ਼  ਨਾਲ  )
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ ਫ਼ਿਇਲੁਤੁਨ
IISIS   IISS
( ਕ਼ਤਅ )
11212  1122

    31 ਬਹਿਰ - ਕਾਮਿਲ ਮੁਰੱਬਾ ਮਹਜੂਜ   ( ਹਜਜ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ ਨਾਲ )
ਮੁਤੁਫ਼ਾਇਲੁਨ         ਫ਼ਿਅਲੁਨ
IISIS SS
( ਹਜਜ )
11212 22