ਬਹਿਰ ਮੁਜਤਸ-ਤਕਤੀਹ

ਬਹਰ- ਮੁਜਤਸ ਮੁਸੰਮਨ ( ਅੱਠ ਰੁਕਨੀ ) ਸਾਲਿਮ- ਇਹ ਬਹਿਰ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਤੇ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ ਰੁਕਨ ਜੋੜਕੇ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਸਾਲਿਮ ਰੂਪ ਪੰਜਾਬੀ ਚ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਇਸਦੇ ਇਕ ਦੋ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ੇ ਰੂਪ
ਪੰਜਾਬੀ ਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹਨ। ਪੇਸ਼ ਹਨ ਇਸ ਬਹਿਰ ਚ ਕਹੇ ਕੁਝ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਦੀ ਤਕਤੀਹ-

1 ਬਹਿਰ- ਮੁਜਤਸ ਮੁਸੰਮਨ ( ਅੱਠ ਰੁਕਨੀ ) ਸਾਲਿਮ
 ਰੁਕਨ- ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ
          ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ ਮੁਸਤਫ਼ਇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲਾਤੁਨ

ਜਿਸ  ਸ਼ਹਿਰ  ਵਿਚ  ਲੋਕ ਸਾਰੇ, ਡਰਕੇ  ਸਦਾ ਰਹਿਣ ਯਾਰੋ,
ਉਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਲੋਕ ਇਹ ਸਭ, ਰਲਕੇ ਕਿਵਂ ਬਹਿਣ ਯਾਰੋ। ( ਕਮਲ  ਕਾਂਤ ਮੋਦੀ )

ਜ਼ੁਲਮੋਂ  ਸਿਤਮ  ਢਾਉਣ ਵਾਲੇ,  ਜ਼ੋਰੋ  ਜ਼ਫ਼ਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ,
ਦਿਲ ਵਿਚ ਸਮਝ ਲੈ ਕਿ, ਮੌਤੋ ਡਰਦੇ ਨਹੀਂ ਡਰਨ ਵਾਲੇ। ( ਦੀਪਕ ਜੈਤੋਈ )

ਮੁਸ  ਤਫ਼   ਇਲੁਨ        ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਾ   ਇਲਾ  ਤੁਨ
ਜਿਸ ਸ਼ਹਿ  ਰ ਵਿਚ        ਲੋ  ਕ ਸਾ  ਰੇ          ਡਰ  ਕੇ    ਸਦਾ          ਰਹਿ  ਣ ਯਾ  ਰੋ
S   S     I    S          S  I  S   S           S    S    I  S          S    I   S   S
2   2     1    2          2  1  2   2           2    2    1  2          2    1   2   2
___________       ___________     ____________     ____________

ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ         ਫ਼ਾ  ਇਲਾ    ਤੁਨ        ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ
ਉਸ ਸ਼ਹਿ  ਰ ਵਿਚ  ਲੋ   ਕ ਇਹ  ਸਭ         ਰਲ  ਕੇ   ਕਿਵੇਂ          ਬਹਿ ਣ ਯਾ  ਰੋ S  S     I    S          S   I   S    S           S    S   I  S           S  I   S    S
2  2     1    2          2   1   2    2           2    2   1  2           2  1   2    2
___________      ____________       ____________     _____________

ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ         ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ         ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ
ਜ਼ੁਲ   ਮੋਂ   ਸਿਤਮ       ਢੌ   ਣ ਵਾ   ਲੇ          ਜ਼ੋ    ਰੋ     ਜ਼ਫ਼ਾ          ਕਰ  ਨ ਵਾ  ਲੇ
S     S    I   S        S   I   S   S      S   S     I   S          S    I   S  S
2     2    1   2        2   1   2   2           2   2    1   2           2   1   2   2
____________    __________         ___________        ______________

ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਾ  ਇਲਾ   ਤੁਨ         ਮੁਸ  ਤਫ਼  ਇਲੁਨ         ਫ਼ਾ  ਇਲਾ  ਤੁਨ
ਦਿਲ ਵਿਚ ਸਮਝ        ਲੈ   ਕਿ ਮੌ  ਤੋਂ          ਡਰ  ਦੇ  ਨਹੀਂ          ਡਰ  ਨ ਵਾ  ਲੇ
S    S   I  S           S   I    S  S           S    S     I  S          S   I   S   S
2    2   1  2           2   1    2  2           2    2     1  2          2   1   2   2
___________      ___________       ____________      ____________

2 ਬਹਿਰ-  ਮੁਜਤਸ ਸਾਜਦਾਂ ( ਸੋਲ੍ਹਾਂ  ਰੁਕਨੀ ) ਜਾਂ  ਮੁਸੰਮਨ ਮੁਜ਼ਾਇਫ਼  ਮਖ਼ਬੂਨ  ਮਹਿਜ਼ੂਫ਼ ਮਕ਼ਤੂਅ  ( ਖ਼ਬਨ - ਹਜ਼ਫ਼- ਕ਼ਤਅ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ ਨਾਲ )

ਰੁਕਨ- ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ ਫ਼ਿਅਲੁਨ
       ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ   ਫ਼ਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਿਅਲੁਨ
       ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਇਲਾਤੁਨ   ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਿਅਲੁਨ
       ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਇਲਾਤੁਨ   ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਿਅਲੁਨ

ਨਵੀਂ  ਸਵੇਰ  ਦੇ  ਮੁਖੜੇ  ਜਹੀ   ਕੋਈ  ਮੂਰਤ,
ਜੋ  ਮੇਰੇ  ਖ਼ਾਬ  ਵਿਚ ਆਈ  ਬੁਲਾ  ਗਈ ਮੈਂਨੂੰ,
ਸਵੇਰ ਤੀਕ ਨਾ ਮੁੜਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਇਉ,
ਬੱਸ ਏਹੋ ਸਮਝਿਓ ਸਿਆਹ ਰਾਤ ਖਾ ਗਈ ਮੈਂਨੂੰ। ( ਰਾਜਿੰਦਰਜੀਤ )

ਉਡੀਕ ਦਿਨ ਨਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਦਾ ਸਿਰਾ ਕੋਈ,
ਸ਼ੁਰੂ  ਅਖੀਰ  ਵਿਚਾਲਾ  ਨਹੀਂ   ਮਿਰਾ ਕੋਈ,
ਕਿਨਾਰੇ  ਬੈਠਕੇ ਸਰਗੋਸ਼ੀਆਂ  ਰਹੇ  ਕਰਦੇ। ਕਦੀ  ਜੇ ਡੁੱਬਕੇ ਵੇਂਹਦੇ  ਤਾਂ  ਜਾਣਦੇ  ਮੈਂਨੂੰ। ( ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ )

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼  ਇਲਾ    ਤੁਨ      ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ
ਨਵੀਂ  ਸਵੇ         ਰ  ਦਿ ਮੁਖ  ੜੇ        ਜਹੀ  ਕੁਈ          ਮੂ    ਰਤ
I  S  I  S         I  I    S   S         I  S  I  S          S    S
            1  2  1  2         1 1    2   2         1  2  1  2          2    2
_______       __________     _________      ________

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਿਅ ਲੁਨ
ਜੁ ਮੇ   ਰਿ ਖਾ      ਬ  ਵਿਚਾ  ਈ          ਬੁਲਾ   ਗਈ          ਮੈਂ   ਨੂੰ
I  S   I   S        I   I   S  S           I  S   I  S      S   S
1  2  1   2        1  1   2  2           1  2  1   2         2   2
_________     __________      ________      ________

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼  ਇਲਾ   ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਿਅਲੁਨ
ਸਵੇ   ਰ ਤੀ         ਕ  ਨ ਮੁੜਿ ਆ        ਤ ਮੈਂ  ਨ ਭੁਲ       ਜਾ ਔ
I  S   I  S         I  I     S    S        I   S  I   S        S   S
1  2  1  2         1  1    2    2        1   2  1  2         2   2
________      ___________    _________      _______

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ       ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ
ਬ ਸੇ  ਹੁ ਸਮ        ਝਿ ਉ ਸ਼ਾ  ਰਾ        ਤ ਖਾ  ਗਈ         ਮੈਂ    ਨੂੰ
I  S  I   S          I I   S   S        I   S   I  S         S   S            1   2 1   2          1  1   2   2       1   2   1  2         2   2
________       _________      _________      ______

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ       ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਿਅ ਲੁਨ
ਉਡੀ ਕ ਦਿਨ       ਨ  ਇਤੇ    ਜ਼ਾ       ਰ ਦਾ  ਸਿਰਾ         ਕੋ   ਈ
I  S  I   S         I   I  S    S        I  S    I  S          S   S
            1  2  1   2        1  1   2    2        1  2   1   2         2    2   ________      _________       __________     _______

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ       ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ    
ਸ਼ੁਰੂ   ਅਖੀ         ਰ  ਵਿਚਾ  ਲਾ        ਨਹੀਂ  ਮਿਰਾ        ਕੋ    ਈ
I  S  I  S          I   I   S  S         I  S  I  S          S    S
            1  2  1  2         1   1   2  2         1  2  1 2          2     2
_______       __________      ________      _______

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ
ਕਿਨਾ  ਰਿ ਬੈ      ਠ  ਕਿ ਸਰ ਗੋ        ਸ਼ਿਆਂ   ਰਹੇ          ਕਰ   ਦੇ
I  S   I   S       I   I   S   S         I  S   I  S          S    S
________    __________       _________       _______

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ
ਕਦੀ  ਜਿ ਡੁੱ      ਬ  ਕਿ ਵੇਂ  ਦੇ          ਤ ਜਾ  ਣਦੇ           ਮੈਂ    ਨੂੰ
I  S   I   S      I   I   S   S          I   S  I  S          S    S
            1  2   1   2     1   1   2   2          1   2  1  2          2    2
_______      _________         _________      ________
3 ਬਹਿਰ- ਮੁਜਤਸ ਮੁਸੰਮਨ ( ਅੱਠ ਰੁਕਨੀ ) ਮਖ਼ਬੂਨ ਮਕਤੂਅ ਮਹਿਜ਼ੂਫ਼ ( ਖ਼ਬਨ - ਕ਼ਤਅ- ਹਜ਼ਫ਼ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ ਨਾਲ )
        ਰੁਕਨ- ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਿਅਲੁਨ
    ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਿਅਲੁਨ

ਇਦ੍ਹੀ ਤਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਰਵਾਂ ਰਸਤੇ,
ਨਵਿਨ ਮੋੜ,ਨਜ਼ਰ ਨੂੰ  ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇ ਦੇ।( ਹਰਬੰਸ ਮਾਛੀਵਾੜਾ )

ਬਜ਼ਾਰ  ਦੇਖ   ਰਹੇ   ਹੋ  ਤੁਸੀਂ   ਜੋ  ਚਮਕੀਲੇ,
ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚਮਕ ਨੇ ਨਿਗਲੇ ਨੇ ਬੰਦੇ ਅਣਖੀਲੇ। ( ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆਂ )

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ      ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ       ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ
ਇਦ੍ਹੀ  ਤਲਾ       ਸ਼  ਨੁ ਕਾ  ਫ਼ੀ        ਨਹੀਂ  ਰਵਾਂ          ਰਸ   ਤੇ
I  S   I  S        I  I   S   S         I  S  I  S          S    S
            1  2   1  2       1  1   2   2         1  2  1  2          2    2
_______      __________      ________       _______

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ      ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ
ਨਵੀ  ਨ ਮੋ          ੜ  ਨਜ਼ਰ  ਨੂੰ       ਨਵੀਂ   ਦਿਸ਼ਾ       ਦੇ    ਦੇ
I  S  I   S          I  I   S   S        I  S   I  S        S    S
            1  2  1   2         1  1   2   2        1  2  1  2         2    2
________      _________      _________      ________

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ       ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ
ਬਜ਼ਾ  ਰ ਦੇ        ਖ   ਰਹੇ    ਹੋ         ਤੁਸੀਂ  ਜੁ ਚਮ      ਕੀ    ਲੇ
I  S   I  S        I   I   S   S         I   S  I   S        S    S
            1  2   1  2       1  1    2   2         1   2  1   2        2    2
_________    _________     ___________    _______

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ       ਫ਼  ਇਲਾ     ਤੁਨ       ਮੁਫ਼ਾ   ਇਲੁਨ        ਫ਼ਿਅ  ਲੁਨ
ਇਨ੍ਹਾਂ  ਦਿ ਚਮ      ਕ  ਨਿ ਨਿਗ  ਲੇ        ਨਿ ਬੰ   ਦਿ ਅਣ       ਖੀ   ਲੇ
I  S   I    S        I   I    S    S         I   S   I    S        S    S
            1  2   1    2       1   1    2    2         1   2  1    2         2    2
________      ___________       __________       ________

4 ਬਹਿਰ- ਮੁਜਤਸ ਮੁਸੰਮਨ ( ਅੱਠ ਰੁਕਨੀ ) ਮਖ਼ਬੂਨ ਮਹਿਜ਼ੂਫ਼ ( ਖ਼ਬਨ ਤੇ ਹਜ਼ਫ਼ ਜ਼ਿਹਾਫ਼ ਨਾਲ )
  ਰੁਕਨ- ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ ਫ਼ਇਲੁਨ
           ਮੁਫ਼ਾੲਲੁਨ  ਫ਼ਇਲਾਤੁਨ  ਮੁਫ਼ਾਇਲੁਨ  ਫ਼ਇਲੁਨ

ਤੇਰਾ  ਕਿਹਾ ਤਾ ਸਹੀ  ਹੈ  ਕਿ  ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ ਸਫ਼ਰ,
ਤੇਰਾ   ਹੀ ਸਾਥ  ਨਹੀਂ  ਹੈ ਤਾਂ ਫ਼ੇਰ ਕੀ ਹੈ  ਸਫ਼ਰ।
ਨਾ ਰਸਤਿਆਂ ਨੂੰ, ਨਾ  ਮੈਂਨੂੰ, ਨਾ ਰਹਿਬਰਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ,
ਜੋ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਗ਼ਲਤ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਸਹੀ ਹੈ ਸਫ਼ਰ। ( ਜਗਤਾਰ ਸੇਖਾ )

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ         ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼  ਇਲੁਨ
ਤਿਰਾ  ਕਿਹਾ        ਤ  ਸਹੀ    ਹੈ          ਕਿ ਜ਼ਿੰ  ਦਗੀ        ਹਿ  ਸਫ਼ਰ
I  S   I  S         I   I    S   S         I   S   I   S         I   I   S
            1  2   1  2        1  1     2   2         1   2  1   2         1  1   2
________     __________       __________     ________

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ        ਫ਼  ਇਲੁਨ
ਤਿਰਾ ਹਿ ਸਾ        ਥ  ਨਹੀਂ   ਹੈ          ਤ ਫੇ   ਰ ਕੀ        ਹਿ ਸਫ਼ਰ
I  S  I   S         I   I  S   S           I  S   I   S        I   I   S
            1  2  1   2        1   1  2   2           1  2   1   2       1  1   2
_______       __________      __________     ________

ਮੁਫ਼ਾ     ਇਲੁਨ        ਫ਼  ਇਲਾ  ਤੁਨ        ਮੁਫ਼ਾ    ਇਲੁਨ        ਫ਼  ਇਲੁਨ
ਨ ਰਸ   ਤਿਆਂ         ਨੁ  ਨ ਮੈਂ   ਨੂੰ         ਨ ਰਹਿ   ਬਰਾਂ        ਨੁ  ਪਤਾ
I   S    I   S I   I   S   S         I   S     I  S        I   I  S
            1   2    1   2         1   1   2   2         1   2    2  2       1   1  2
_________      __________        __________     _________

ਮੁਫ਼ਾ  ਇਲੁਨ         ਫ਼  ਇਲਾ   ਤੁਨ         ਮੁਫ਼ਾ    ਇਲੁਨ         ਫ਼  ਇਲੁਨ
ਜੁ ਹੋ  ਰਿਹਾ          ਹਿ  ਗਲਤ   ਹੈ         ਜ ਫ਼ਿਰ  ਸਹੀ          ਹਿ  ਸਫ਼ਰ
I   S  I  S           I   I   S    S          I   S    I  S          I   I   S
            1   2  1  2          1   2   2    2          1   2   1  2         1   1   2
_________      __________        __________      _________